اسناد نتایج حاصل از بارورسازی ابرها در ایران ناقص است
آب دزدی ابرها از آسمان ایران، شایعه تا واقعیت
فناوری بارورسازی ابرها، در بین سایر روشها غریب مانده است
برای جبران کمآبی کشور، راهکارهای زیادی مورد بررسی قرار گرفت. در این میان فناوری بارورسازی ابرها، موردی بود که در بین سایر روشها غریب ماند. چرا که با وجود اجرایی شدن این طرح در سایرکشورها، هنوز عملی بودن این راهکار در ایران برای برخی از مسئولان محرز نشده است.
حدود چهار ماه پیش مدیرعامل مرکز ملی تحقیقات و مطالعه باروری ابرها، از خروج روزانه 10میلیارد مترمکعب آب باکیفیت، به واسطه ابرها از آسمان ایران خبر داد. موضوعی که حتی بحران خشکسالیهای اخیر کشور نیز، قدرت لازم را نداشت تا بتواند آن را به کانون توجه تبدیل کند. برایناساس با قاطعیت میتوان گفت که هشدار مدیرعامل مرکز ملی تحقیقات و مطالعه باروری ابرها، مورد بیمهری مسئولان قرار گرفت و بیتوجهی به این مبحث، نقل محفل انتقاد کارشناسان شد.
تاکنون برای جبران کمآبی کشور، راهکارهای زیادی مورد بررسی قرار گرفته است. در این میان فناوری بارورسازی ابرها، در بین سایر روشها غریب مانده است. چرا که باوجود اجرایی شدن این طرح در سایرکشورها، هنوز عملی بودن این راهکار در ایران برای برخی از مسئولان محرز نشده است. بیش از دو دهه است که تکنولوژی بارورسازی ابرها در ایران آغاز شده و هنوز این پروژه نتوانسته جایگاه خود را در کشور پیدا کند. با وجود اینکه خشکسالی سالهای اخیر به مرز خط قرمز رسیده، اما تاکنون در راستای استفاده از این تکنولوژی و بهبود وضعیت موجود، اتفاق خوشایندی در کشور نیافتاده است.
ایران در فضای دیگری به سر میبرد
با اینکه تکنولوژی بارورسازی ابرها در برخی کشورها و حتی در برخی مناطق ایران تا حدودی نتایج موفقیتآمیزی در پی داشته، کارشناسان معتقدند ایران هنوز برای استفاده از این تکنولوژی در فضای دیگری به سر میبرد و نیز اطلاعرسانی خوبی در این راستا صورت نگرفته است. بنابراین سیستم بارورسازی ابرها در ایران، بدون هیچگونه چراغ سبزی از سوی دولت، تنها توانسته سازمان و شکل و شمایل سیستمی خود را حفظ کند. بیمهری نسبت به این تکنولوژی در حالی همچنان پابرجاست که کارشناسان معتقدند در بین راهکارهای طبیعی مقابله با خشکسالی، بارورسازی ابرها مقرون بهصرفهترین راهکار است. بررسیها نشان میدهد، هزینه هر یک هزار متر مکعب آب با روش شیرین کردن آبهای شور دو هزار دلار، تغذیه مصنوعی سفرههای آبهای زیرزمینی 230 دلار، انتقال بینحوزهای 400دلار، تصفیه فاضلابها 230دلار، اما هزینه بارورسازی ابرها تنها 15 دلار برآورد شده است.
اجرای طرح بارورسازی ابرها در ایران کاستیهایی دارد
در زمینه تکنولوژی بارورسازی ابرها در ایران، تورج فتحی، کارشناس منابع آب و محیطزیست، در گفتوگو با خبرگزاری «ایانا» میگوید: « بحث بارورسازی ابرها طی چند مرحله در ایران اجرایی شد و متاسفانه اجرا کردن این طرح دارای کاستیهای زیادی بود. از جمله مهمترین این کاستیها، در دست نبودن گزارش و مستندات لازم برای دستیابی به نتایج نهایی حاصل از اجرای این پروژه در مناطق مختلف کشور بود. »
او ادامه میدهد: «بر ایناساس اطلاعات کافی برای بررسی موفقیتآمیز بودن یا نبودن این پروژه در دست نیست تا بتوان با استناد به این مدارک، رأی لازم را برای موفقیت این پروژه صادر کرد. گفتنی است فناوری بارورسازی ابرها در کشورهای مختلف دنیا، استفادههای متعددی دارد. برای نمونه در روسیه از این تکنولوژی، برای تبدیل تگرگ به باران استفاده میشود تا میزان خسارات احتمالی را که در پی بارش تگرگ به کشاورزان وارد میشود، کاهش دهد. در این میان ایران از جمله کشورهایی است که از فناوری بارور سازی ابرها در راستای افزایش بارندگی استفاده میکند.
فتحی یادآوری میکند: «با توجه به مسائل عنوانشده، مسأله دیگری که باید مورد تأکید قرار گیرد، نبود برنامه سیستماتیک و منظم در اینباره است. در این مورد باید برنامهریزی، مکانسنجی و زمانبندی دقیقی برای ادامه و اجرایی شدن این پروژه در کشور به وجود بیاید. در نظر نگرفتن نکات لازم برای اجرایی کردن این پروژه در کشور، آن را فاقد کارایی میکند.»
این کارشناس حوزه آب و محیطزیست میگوید: «در حال حاضر بحران کمآبی در کشور از سوءمدیریت و بیسروسامان بودن مصرف آب در بخش کشاورزی نشأت میگیرد. بر ایناساس میتوان گفت پروژههایی مانند بارورسازی ابرها، جزو طرحهای حاشیهای برای جبران خشکسالی است.»
نتایج بارورسازی ابرها، مثبت یا منفی؟
با اینکه بیش از 50 سال است که درباره تکنولوژی بارورسازی ابرها در نقاط مختلف دنیا تحقیقات علمی صورت میگیرد، این فناوری همچنان زیر سایه پیشداوری است و همچنان مبارزه با خشکسالی از این طریق، مخالفان جدی خود را دارد. منتقدان این فناوری عنوان میکنند که حجم بارانزایی در این روش بسیار محدود است و امکان بارورسازی ابرهای بدون رطوبت وجود ندارد. این در حالی است که موافقان این طرح معتقدند طرح بارور سازی ابرها یک طرح علمی است که میتواند اثرات بالایی در افزایش بارندگی ابرها داشته باشد.
در پی نظرات مخالف و موافقی که در مورد پروژه بارورسازی ابرها بیان شده است، چندی پیش امیر آقاکوچکی، دانشیار دانشگاه کالیفرنیا، از نتایج مثبت و منفی این طرح خبر داده بود. او گفته بود: «هنوز دلیل علمی که به طور قاطع موفقیت این پروژه را نشان دهد وجود ندارد. باوجود عدم قطعیت در موفقیت این پروژه، روش بارورسازی ابرها در برخی از کشورها مثبت عمل کرده و در بعضی مناطق دیگر نتایج خوبی در پی نداشته است. چرا که مثبت و منفی بودن این روش به میزان رطوبت و نیز به میزان ابرها در مناطق مختلف بستگی دارد.»
اما پروفسور سروش سروشیان، رئیس مرکز سنجش از راه دور و هیدرومتئورولوژی دانشگاه کالیفرنیا در زمینه بارورسازی ابرها معتقد است که ایران در 35 سال اخیر طبق آمار سازمان هواشناسی بینالمللی آمریکا با کاهش زیاد بارندگی مواجه نبوده است.
او میگوید: «اندازهگیری ماهوارهای که همه روزه، میزان بارندگی دور کره زمین در 35 سال اخیر را بررسی میکرده، نشان میدهد که میزان کاهش بارش در ایران از نظر آماری زیاد نبوده است.»
آیا ابر دزدی از آسمان ایران صحت دارد؟
چندی است که اصطلاح ابردزدی بر سر زبانها افتاده، اما کارشناسان معتقدند که به کار بردن این اصطلاح درست نیست و چنین پدیدهای امکانپذیر نخواهد بود. اصطلاح آبدزدی از ابرهای ایران را میتوان به این صورت توضیح داد که ابرهای آسمان ایران منبع آب برای کشور به حساب میآیند که ظرفیت لازم را برای افزایش میزان بارش دارند. مسئولان کشور میتوانند از این پتانسیل استفاده کنند یا طبق روال همیشه چشمان خود را بر روی این فرصت بزرگ ببندد. گویا سیاست کشور در این زمینه، گزینه دوم را برگزیده و در حال حاضر حجم بالایی از این پتانسیل آبی را هر روزه از دست میدهد. در این باره تورج فتحی هم معتقد است که «اصطلاح آبدزدی ابر از آسمان ایران هیچ پشتوانه تخصصی ندارد.»
با توجه به آنچه گفته شد خشکسالی در ایران از وضعیت بحرانی گذشته و دیگر نمیتوان تنها با شعارهای صرفهجویی ادامه داد. بنابراین لازم است پای دستگاههای مربوطه را به میدان مبارزه با کمآبی باز کرد و در این راستا برنامهای جامع و مدون در پیش گرفت. همچنین نقش فناوریهای لازم را نمیتوان در بهبود وضعیت خشکسالی نادیده گرفت و در میان پیشنهادهایی که برای مقابله با بحران خشکسالی و ایجاد بارش مطرح میشود، فناوری بارورسازی ابرها میتواند با برنامهریزی صحیح مثمرثمر واقع شود و حجم بارشها که در گزارشهای وزارت نیرو همواره با کاهش قابلتوجهی روبهروست، را افزایش داد.
دیدگاه تان را بنویسید