احتمال خشکسالی‌های طولانی و شدیدتر در اردن

اردن از جمله کشورهایی است که از نظر منابع آبی سخت در مضیقه است و مطالعه تازه و جامع خشکسالی‌های منطقه و برآورد تغییرات کاربری اراضی بالا دست در سوریه پس از جنگ نشان می‌دهد که با روند فعلی، اوضاع ممکن است بسیار بدتر شود.

به گزارش ایانا از مجله ساینس ، تحقیق تازه‌ای درباره خشکسالی‌ها در اردن، یکی از کم آب‌ترین کشورهای جهان، نشان می‌دهد که این کشور بدون ایجاد تحول در منابع آبی این کشور، استفاده بهینه از زمین‌های کشاورزی و توافق‌های بیشتر با کشورهای شریک در منابع آبی، به طور بالقوه با خطر خشکسالی‌های فاجعه بار روبرو خواهد بود. این تحقیق که نخستین تحلیل از چند نوع خشکسالی مختلف است و در آن تغییرات در کاربری اراضی بالادست در سوریه هم لحاظ شده است، می‌تواند به ارتقای سیاستگزاری‌های آگاهانه در دیگر کشورهای خشک جهان که با کشورهای همسایه رودخانه‌های مشترک دارند کمک کند. استیون گورلیک یکی از نویسندگان این تحقیق و استاد دانشکده علوم زمین، انرژی و محیط زیست در دانشگاه استنفورد می‌گوید: "توانایی اردن دربرآوردن نیازهای آبی شهرها و بخش کشاورزی این کشور، تحت فشار تاثیرات مختلف موثر بر منابع آب شیرین این کشور خواهد بود. این تاثیرات ناشی از خشکسالی‌های سخت و از سرگیری استفاده از زمین‌ها در بخش کشاورزی سوریه در دوران پس از جنگ خواهد بود".

گورلیک، مدیریت پروژه آب اردن را بر عهده دارد؛ این پروژه در جستجوی راه‌های مدیریت و سیاستگزاری آب در این کشور است با این امید که هم امنیت آب را در این کشور کم باران ارتقا دهد و هم ابزارهایی برای بهبود دسترسی به آب در دیگر کشورهای در معرض کم آبی در منطقه بیابد. محققان در تحقیق اخیر که در 30 آگوست در مجله Science Advances چاپ شده است، دریافتند که اردن بدون انجام تغییرات اساسی، باید با مشکلاتی همچون کاهش بیشتر بارندگی، افزایش بیشتر دما و 75 درصد کاهش آب ورودی از سوریه دست و پنجه نرم کند.

این وضعیت ممکن است با افزایش آب مصرفی کشاورزی در سوریه در دوران پس از جنگ‌های طولانی داخلی این کشور که می‌تواند جریان آب رودخانه یرموک، بزرگترین منبع تامین کننده آب رودخانه اردن را بیش از پیش کاهش دهد، بدتر هم بشود.

به کانال ایانا در تلگرام بپیوندید

تحلیل مدیریت محور

این تیم تحقیقاتی به جای تمرکز بر کاهش بارندگی، سه نوع خشکسالی که اردن را تحت تاثیر قرار داده بود، بررسی کردند: کاهش بارندگی، از دست رفتن رطوبت خاک کشاورزی و کاهش آب رودخانه‌ای. آنها هر یک از این سه وضعیت را از دو منظر بررسی کردند: نخست از منظر ادامه وضع فعلی که فرض را بر عدم اقدام بین‌المللی برای کاهش اثرات تغیرات اقلیمی و افزایش میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای گذاشته؛ دوم سناریوی خوش‌بینانه کاهش گازهای گلخانه‌ای با تغییر سیاست‌های اقلیمی در سطح جهان. آنها دوره زمانی 1981 تا 2010 را به عنوان بازه زمانی پایه برای شبیه‌سازی سال‌های پیش‌رو تا پایان قرن حاضر در نظر گرفتند.

نویسندگان می‌گویند رویکردی که در آن همه حساسیت‌ها برای مردم، بخش کشاورزی و محیط زیست لحاظ شود، بهتر می‌تواند به ارتقای مدیریت آگاهانه خشکسالی‌ها کمک کند. این بدان دلیل است که کاهش جریان آب رودخانه‌ای و کاهش رطوبت خاک، تنها بر اثر کاهش بارندگی نیست بلکه از افزایش درجه دما، تبخیر و تغییر در کاربری اراضی نیز تاثیر می‌پذیرد. این نکته که کشورهایی مانند اردن که به جریانات آبی بالادست وابسته‌اند، در برابر پیامدهای خشکسالی و تغییر کاربری اراضی مناطق بالا دست آسیب پذیرند، اهمیت بسیاری دارد.

یافته‌های هشدار دهنده

نتایج تحقیقات این تیم نشان می‌دهد که تا پایان قرن حاضر، با ادامه وضع کنونی، بارندگی تا 30 درصد در اردن کاهش خواهد یافت، دمای هوا تا 6 درجه سلسیوس افزایش می‌یابد و تعداد و مدت زمان خشکسالی‌ها دو برابر خواهد شد. خشکسالی‌های شدید تقریبا هر ساله رخ خواهد داد؛ جریان رودخانه یرموک، که از منابع مهم آبی و سرچشمه آن در سوریه است، تا 75 درصد کاهش می‌یابد.

دیپتهی راجسکهر نویسنده ارشد مقاله که در دپارتمان منابع آبی کالیفرنیا مشغول به کار است، می‌گوید: "این امر، پیامدهای مختلفی دارد و تاثیرات کلی خشکسالی‌ها را به‌طور چشمگیری افزایش می‌دهد. نیاز به تحلیل جامع خشکسالی‌ها هیچ‌گاه تا بدین حد برای مدیریت آب مهم نبوده است".

در شرایطی بدتر، پایان جنگ داخلی سوریه می‌تواند بحران کمبود آب اردن را تشدید کند. این امر بدان دلیل است که از سرگیری فعالیت‌های کشاورزی در سوریه که اکنون بر اثر جنگ متوقف شده، می‌تواند بخش عظیم آب رودخانه یرموک را مصرف کند.

به دنبال راه حل

تجربه اردن نه تنها برای کشورهای خشک منطقه که برای تقریبا نیمی از کشورهای جهان که در یک یا چند منبع از 278 منبع مشترک آبی در جهان با کشورهای همسایه خود شریک هستند، درس‌های مهمی دارد.

با وجود چالش‌ها، کشورهایی مانند اردن از طریق مدیریت درست منابع آبی همچون ارتقای بهره‌وری در روش‌های آبیاری و استفاده گسترده از پسماند آب‌های مصرف شده در کشاورزی، راهی طولانی در مسیر تحقق امنیت آبی پیموده‌اند. اما مشارکت منطقه‌ای در مورد آب، مهم‌ترین اقدام ضروری است. اردن اخیرا در مورد شیرین‌سازی و تقسیم آب دریای سرخ، توافقنامه‌ای با رژیم اشغالگر قدس و دولت خودگردان فلسطین امضا کرده است.

ترجمه: محسن حدادی

L-960611-01