علاقمندان به انتقال بین حوضه‌ای آب، در چارچوب آب مجازی دلایل خود را ارائه کنند

معاون زراعت وزیر جهاد کشاورزی گفت: افرادی که علاقمند به انتقال آب بین حوضه‌ای هستند بهتر است مباحث و دلایل خود را در چارچوب آب مجازی، ارائه کنند.

به گزارش خبرنگار ایانا، عباس کشاورز در نخستین کنفرانس بین‌المللی آب مجازی که در اتاق ایران برگزار شد، پروتکل‌ها و قوانین مربوط به انتقال آب بین حوضه‌ای را بسیار سخت‌گیرانه توصیف کرد.

وی افزود: برای پروژه‌های توجیهی به منظور انتقال بین حوضه‌ای باید تمام هزینه‌ها استخراج شود. در برآورد هزینه‌ها، اشتغالی که در اثر انتقال آب از دست می‌رود یا ایجاد می‌شود، درآمدها، هزینه اجرای پروژه و غیره محاسبه می‌شود. به همین دلیل آب مجازی چارچوب مناسبی برای بررسی اثرات اقتصادی انتقال آب حوضه‌ای در اختیار ما قرار می‌دهد.

به گفته کشاورز پرداختن به مسئله آب مجازی، یک پروسه طولانی و اساسی است. به سادگی نمی‌توان از این مفهوم در برنامه‌ریزی‌ها استفاده کرد.

وی ادامه داد: رشد جمعیت عامل مهمی در کاهش منابع آب کشورها است. از سال 2008 تا 2015، جمعیت ایران حدود 8.4 درصد رشد کرده است. سطح اراضی کشاورزی با رشد سه درصدی مواجه بوده است اما تولید به میزان 43 درصد افزایش یافته است. این نشان می‌دهد سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی برای افزایش تولید، بدون افزودن بر سطح اراضی کشاورزی موفقیت‌آمیز بوده است.

کاهش سالانه چهار میلیارد متر مکعبی مصرف آب در بخش کشاورزی

معاون وزیر جهاد کشاورزی بیان کرد: در دولت یازدهم به مسئله بهره‌وری آب توجه زیادی داشته است اما این بدان مفهوم نیست که تلاش‌ها کافی بوده است. از نظر من اگر رویه فعلی و شاخص‌های موجود را به صورت دقیق‌تر و علمی پیگیری کنیم، حل بحران آب تا پایان برنامه ششم امکان‌پذیر است.

وی گفت: بخش کشاورزی تا کنون توانسته است سالانه چهار میلیارد متر مکعب مصرف آب خود را کاهش دهد. حل مسئله تخصیص حق‌آبه‌های زیست محیطی، جز با رویکرد بهره‌وری امکان‌پذیر نیست.

کشاورز با بررسی وضعیت تجارت محصولات کشاورزی و آب مجازی یادآور شد: در 10 سال اخیر بیلان تجارت ما شامل 30 میلیارد متر مکعب آب آبی بوده است. به طور کلی نمی‌توان گفت که جمهوری اسلامی ایران وارد کننده مطلق آب است در حالی که بسیاری از کشورها، این گونه هستند.

وی افزود: بررسی وضعیت تجاری ایران بر مبنای آب آبی انجام شده و آب سبز در آن لحاظ نشده است. عمده آب مصرف شده در بخش کشاورزی ایران صرف تولید محصولات اساسی سبد غذایی جامعه شده است.

معاون وزیر جهاد کشاورزی درباره سهم محصولات زراعی از تجارت آب مجازی گفت: ذرت با 25 درصد، بیشترین سهم آب مجازی را به خود اختصاص می‌دهد. دانه روغنی 19 درصد، گندم 19 و برنج 16 درصد از سهم تجارت آب مجازی در بخش کشاورزی را به خود اختصاص می‌دهند.

به گفته وی تفاوت صادرات و واردات آب مجازی مربوط به محصول گندم در سال‌های مختلف بسیار زیاد بوده است. ذرت و دانه‌های روغنی هم رشد فزاینده‌ای از منظر آب مجازی داشته‌اند. میزان تجارت آب مجازی برنج نسبتا ثابت و درباره شکر روند کاهشی بوده است.

کشاورز یادآور شد: تجارت آب مجازی روی تامین نیازهای پروتئینی جامعه ما تاثیرگذار است زیرا 36 درصد پروتئین جامعه از گندم تامین می‌شود. 11 درصد از طریق شیر و 10 درصد نیز با گوشت مرغ تامین می‌شود. درصد خود اتکایی در این محصولات پروتئینی بالاست.

وی اعلام کرد: ایران تا سال 2015 حدود 72 درصد کالری مورد نیاز خود را در داخل تولید کرده است. در ایران کمبود پروتئین نداریم اما در برخی سال‌ها، حدود 100 تا 120 هزار تن گوشت قرمز به ایران وارد شده است. ایران صادرکننده برخی محصولات پروتئینی نظیر شیر، مرغ، تخم‌ مرغ و ماهی است.

معاون وزیر جهاد کشاورزی عنوان کرد: پسته با 34 درصد، بیشترین سهم را در تجارت آب مجازی دارد. ایران صادرکننده این محصول است. محصولاتی نظیر خرما و انگور رتبه‌های بعدی صادرات اب مجازی را به خود اختصاص می‌دهند.

وی افزود: اگرچه ایران واردکننده شکر است اما صادرات شیرینی، شکلات و بیسکوئیت ارزش افزوده برای کشور ایجاد می‌کند و شکر مختصری هم با صدور این محصولات، صادر می‌شود. میزان آب مجازی صادر شده توسط این محصولات از هندوانه، سیب زمینی، خیار و پیاز بیشتر است. در نتیجه به راحتی با تکیه بر میزان مفهوم آب مجازی، نمی‌توان برای صادرات برنامه‌ریزی کرد.

ارزآوری عاملی مهم در مفهوم آب مجازی

کشاورز گفت: میزان ارزآوری محصولات صادراتی در سیاست‌های آب مجازی بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. پسته ارزآورترین محصول ایران است. واردات گندم ارز از کشور خارج می‌کند. صدور خرما، انگور و گوجه فرنگی برای ایران ارزآور است. بیشترین ارزآوری به ازای مصرف هر متر مکعب آب از محل صادرات سبزیجات، کیوی و گوجه فرنگی نصیب ایران می‌شود و حبوبات، دانه‌های روغنی و سیب زمینی ارزآوری بالایی ندارند. این نشان می‌دهد این محصولات نسبت به صادرات آب، دارای منطق اقتصادی مشخص نبوده‌اند.

به گفته وی فقط سه درصد اراضی کشاورزی ایران صرف کشت محصول برای صادرات می‌شود و اگر بخواهیم تمام نیازهای خود را در داخل تامین کنیم، باید 25 درصد سطح زمین‌های زیر کشت آبی خود را اضافه کنیم.

معاون وزیر جهاد کشاورزی عنوان کرد: با تغییر سیاست در زمینه کشت گندم توانستیم مشکل کمبود این محصول را برطرف کنیم. در سال 2014 بررسی‌ها نشان می‌داد یک و نیم میلیون تن کمبود گندم برای تامین نیازهای داخلی داریم. بنابراین برای رفع این کمبودها، باید سطح زیر کشت را افزایش می‌دادیم اما با استفاده از تکنولوژی‌های روز این مشکل را حل کردیم.

وی اضافه کرد: در مورد شکر نیز حجم واردات این محصول معادل 180 هزار هکتار زمین زیر کشت در سال‌های 82 تا 89 بود. در این سال‌ها یک میلیون و 400 هزار تن شکر وارد می‌کردیم و در مقابل، یک میلیون و 100 هزار تن شکر در داخل تولید می‌کردیم. اما با برنامه‌ریزی مناسب امکان اینکه با زیر کشت بردن 70 هزار هکتار چغندر پاییزه، میزان آب مصرفی را به یک سوم کاهش دهیم و نیازهای خود را تامین کنیم، وجود دارد.

کشاورز ادامه داد: بخش کشاورزی هفت درصد در تولید ثروت و 20 درصد در اشتغال کشور نقش دارد. به دلیل اینکه ایران کشور پیشرفته‌ای نیست، کشاورزی همچنان در ایران مسئول ایجاد اشتغال بوده و به راحتی نمی‌توان این بخش را تعطیل کرد.

به گفته وی واردات محصولات کشاورزی برای 57 هزار نفر-روز اشتغال ایجاد می‌کند و به ازای توقف صادرات، 109 میلیون نفر-روز شغل از دست می‌دهیم.

معاون وزیر کشاورزی ادامه داد: برای واردات محصولات غذایی محدودیت تعرفه‌ای نداریم. برای برخی محصولات غیر غذایی سختگیری‌هایی وجود دارد و برای برخی کالاها، استثنائاتی در نظر گرفته شده است.

وی گفت: برای محصولات کشاورزی در گذشته یارانه صادراتی پرداخت می‌شد. سال گذشته نیز رقم ناچیزی برای صادرات کشمش پرداخت شد. دولت سعی می‌کند با اعمال برخی سیاست‌ها، مشکلات خود را حل کند.

کشاورز معتقد است: انرژی هیدروپاور دارای مصرف بالای آب مجازی است که باید در مصرف این انرژی تجدیدنظر شود.

وی توصیه کرد: در بحث آب مجازی باید به تامین آب برای سایر فعالیت‌ها نظیر توریسم هم توجه شود.

به گفته معاون وزیر جهاد کشاورزی در مطالعات آب مجازی ایران هنوز به مسئله آب سبز و خاکستری به دقت پرداخته نشده است. مسئله رژیم غذایی و جایگزینی مواد غذایی باید در برنامه‌ریزی‌ها به طور جدی مورد بررسی قرار گیرد. همچنین باید با تکیه بر مفهوم آب مجازی به دقت مشخص شود که چه محصولاتی مزیت صادراتی دارند و چه محصولاتی را باید قطعا وارد کنیم تا به این ترتیب جامعه نگران واردات یا صادرات محصولات کشاورزی نباشد./

L-960209-03