عملکرد موفقیت‌آمیز ماشین طراحی‌شده خرمن‌کوب خرفه در مقیاس آزمایشگاهی/ طراحی خرمن‌کوب خرفه با توجه به رویکرد جهانی به استفاده از گیاهان دارویی انجام شده است

خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) - مونا شعبان:

ماشین خرمن‌کوب خرفه طراحی‌شده در مقیاس آزمایشگاهی در جداسازی دانه خرفه موفقیت‌آمیز عمل کرد؛ نتایج آزمایش این ماشین نشان داد که به‌کارگیری کوبنده و ضدکوبنده لاستیکی باعث جلوگیری از له شدن ساقه‌ها می‌شود و سرعت نوسان الک و سرعت دورانی کوبنده ماشین تأثیر معنی‌دار بر میزان تلفات دانه خواهد داشت. ماشین مذکور توسط یک دانشجوی کارشناسی ارشد در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان طرحی ساخته شده است.

گیاهان دارویی یکی از محصولات بسیار ارزشمند در گستره وسیع منابع طبیعی ایران هستند که در صورت شناخت علمی، کشت، توسعه و بهره‌برداری صحیح می‌توانند نقش مهمی در سلامت جامعه، اشتغال‌زایی و صادرات غیرنفتی داشته باشد. خرفه به‌عنوان یک سبزی و گیاه دارویی مهم در مناطق جنوبی کشور تولید و مصرف می‌شود که اخیراً نیز در صنایع تبدیلی و دارویی به آن توجه خاصی می‌شود. در فرآوری این محصول، عملیات جداسازی دانه خرفه یکی از مراحل مهم و مشکل به‌شمار می‌رود. از این رو باتوجه به اهمیت آن حمیدرضا خلیفه در پایان‌نامه کارشناسی ارشد به موضوعی با عنوان "طراحی، ساخت و آزمایش عملکرد ماشین خرمن‌کوب خرفه در مقیاس آزمایشگاهی" پرداخته و با راهنمایی دکتر مجید رهنما و دکتر نواب کاظمی در بهمن‌ماه 1395 در دانشگاه کشاورزی و منابع طبیعی رامین خوزستان در رشته مهندسی مکانیک بیوسیستم از آن دفاع کرده است. در این پژوهش یک ماشین جداکننده دانه خرفه در راستای مکانیزه کردن برداشت این محصول طراحی، ساخته و آزمایش شده است. ماشین ساخته‌شده دارای شاسی، موتور، واحد کوبنده لاستیکی، تسمه نقاله حمل محصول و واحد تمیزکننده است و پس از طراحی و ساخت موارد مهم همچون تعیین میزان تلفات ماشین مورد آزمایش قرار گرفته است.

حمیدرضا خلیفه در پایان‌نامه‌اش اشاره کرده است که رویکرد جهانی به استفاده از گیاهان دارویی و ترکیب‌های طبیعی در صنایع دارویی، آرایشی - بهداشتی و غذایی و به‌دنبال آن توجه مردم، مسئولان و صنایع داخلی به استفاده از گیاهان دارویی و معطر، نیاز مبرم به تحقیقات پایه‌ای و کاربردی وسیعی را در این زمینه نمایان می‌سازد.

گیاهان دارویی یکی از منابع بسیار ارزشمند در گستره وسیع منابع طبیعی ایران هستند که در صورت شناخت علمی، کشت، توسعه و بهره‌برداری صحیح می‌توانند نقش مهمی در سلامت جامعه، اشتغال‌زایی و صادرات غیرنفتی داشته باشند. مصرف گیاهان برای درمان، سابقه‌ای به قدمت عمر انسان دارد. در سال‌های اخیر استفاده از گیاهان دارویی با توجه به عوارض و هزینه کمتر و سازگاری بیماران به این داروها و به لحاظ اثرات جانبی شناخته‌شده داروهای سنتی افزایش یافته است. در ایران هزاران گونه گیاهی می‌روید که بیشتر این گیاهان می‌توانند دارای اثرات دارویی باشند. (زرگری (1) ، 1369)

وی درباره این گیاه بیان کرده است که خرفه با نام لاتین ( Purslane ) و نام علمی ( Portulaca oleracea ) گیاهی چهارکربنه و یک‌ساله از خانواده ( Portulacaceae ) است. این گیاه علفی، ساقه‌ای گوشتی، برگ‌های ضخیم متقابل، گل‌های زرد یا سفید و بذرهای سیاه ریز دارد. گیاه خرفه در بیشتر نقاط کره زمین می‌روید و امروزه هم به‌صورت خودرو و هم به‌صورت کشت‌شده در بیشتر کشورها وجود دارد. (چاون و جانسون (2) ، 2009) خرفه به‌عنوان یک گیاه دارویی در مناطق جنوبی کشور به‌عنوان یک سبزی مهم مورد کشت و مصرف قرار می‌گیرد و اخیراً توجه زیادی به صنایع تبدیلی و دارویی آن شده است. خرفه دارای سطوح بالای پروتئین است (بر اساس گزارش‌های مختلف بین 17 تا 27 درصد) که قابل مقایسه با سایر منابع تجاری با ارزش پروتئین گیاهی نظیر یونجه است (قربانی و همکاران (3) ، 1392). فراوانی و سهولت در دسترس بودن گیاه خرفه در برخی از کشورها و بعضی از مناطق ایران، مصرف آن را به‌صورت سبزی تازه و گیاهی دارویی رایج کرده است (حسینی و همکاران (4) ،1392). خرفه به‌دلیل خصوصیات تغذیه‌ای و آنتی‌اکسیدانی بالا به‌عنوان غذای مقوی برای آینده توصیف شده است و توسط سازمان بهداشت جهانی به‌عنوان یکی از پرمصرف‌ترین گیاهان دارویی معرفی شده است. این گیاه دارای تأثیرات بسیار زیادی بر سیستم بیولوژیک بدن است و به‌عنوان آنتی‌سپتیک، ضداسکوربوت، دیورتیک، ضدتب، شل‌کننده عضلانی، تصفیه‌کننده خون، رفع تشنگی، جلوگیری از حملات قلبی و تقویت‌کننده سیستم ایمنی کاربرد دارد (میلادی گرجی (5) و همکاران، 2006). خرفه گیاهی است که دارای اثرات محافظتی از کبد، ضددرد، ضدالتهاب، آنتی‌اکسیدان، ضدسرطان، بهبوددهنده زخم محافظت‌کننده از سیستم عصبی، کاهنده کلسترول خون، ضدمیکروبی و بسیاری از فعالیت‌های بیولوژیکی است (مباشیر (6) و همکاران، 2011). خرفه به‌عنوان یک علف هرز در همه جا وجود داشته و در برخی از مناطق به‌عنوان سبزی خوردنی یا گیاه دارویی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پتانسیل تغذیه‌ای آن به‌عنوان گیاهی سرشار از اسید چرب امگا3 است (سیموپلوی و سالم (7) ، 1986). بنابراین با توجه به اهمیت خرفه نیاز است در برداشت و خرمن این گیاه از ماشین‌های کشاورزی استفاده کرد که بیشترین کارآیی را داشته باشد.

خلیفه به مکانیزه کردن برداشت محصولات کشاورزی به‌عنوان هدف دیرینه کشاورزان اشاره کرده و در این باره گفته است: "در این راستا خرمن‌کوبی یکی از مهم‌ترین مراحل پس از برداشت محصولات دانه ریز است که هدف آن جداسازی دانه از خوشه است. ضایعات این مرحله به دو صورت کمی و کیفی بروز می‌کند و عوامل مختلفی باعث این نوع ضایعات در مرحله خرمن‌کوبی محصول می‌شوند که می‌توان به شرایط زمان برداشت محصول و پارامترهای عملکرد خرمن‌کوب نظیر سرعت کوبنده، نرخ تغذیه، سرعت فن اشاره کرد" (علیزاده (8) ، 1385). همچنین او به تحقیق "میو" اشاره کرده است تحت عنوان ارائه یک مدل ریاضی برای جدا شدن دانه از خوشه در کوبنده جریان‌محوری گزارش شده است.

او می‌گوید کوبنده ایده‌آل کوبنده است که کوبیدن حداکثری محصول ورودی را همراه با بهترین جداسازی دانه انجام دهد. در عین حال با حفظ شکل و کیفیت طبیعی دانه، تلفات دانه و تکه کردن مواد غیردانه‌ای و عبور آن از شبکه ضدکوبنده را به حداقل برساند. این عمل به عواملی همچون سرعت کوبنده بستگی داشته و با افزایش سرعت کوبنده باعث خرد شدن مواد غیردانه‌ای و کاهش سرعت، تلفات دانه را به همراه خواهد داشت. (میو (9) ، 1999)

در مجموع حمیدرضا خلیفه در پایان‌نامه مذکور بعد از طراحی و ساخت ماشین خرمن‌کوب در مقیاس آزمایشی، میزان تلفات کوبنده، تلفات الک، تلفات کل ماشین و انرژی مصرفی ماشین را مورد آزمایش قرار داده است./

پی نوشت:

1- زرگری، علی. (1369). گیاهان دارویی. انتشارات دانشگاه تهران. جلد چهارم، چاپ ششم، صفحات 38 - 28.

2- Chauhan, B. S., Johnson D. E. (2009). Seed germination ecology of Portulaca oleracea. an important weed of rice and upland crops. Ann Appl Biol. 155(1): 61-91.

3- قربانی، محمد. بوجارپور، محمد. میاحی، منصور. فیاضی، جمال. طباطبایی، سیدرضا و طباطبایی، سیدصالح. (1392). تأثیر گیاه خرفه بر عملکرد و خصوصیات لاشه جوجه‌های گوشتی. مجله دامپزشکی ایران. (9)4: 98 - 88.

4- حسینی، ابراهیم. فروزان‌فر، محسن و پایه‌دار، آرش. (1392). تأثیر عصاره هیدرولیکی گیاه خرفه بر غلظت سرمی استروژن، پروژسترون، پرولاکتین و گنادوتروپین‌ها در موش‌های صحرایی ماده بالغ. مجله دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد. (15)5: 21 - 12.

5- Miladi Gorji, H., Vafaei, A., RashidiPoor, A., Taherian, A., Jarahi, M. and Emami Abarghoei, M. 2006. Anxiolytic effects of Portulaca oleracea aqueous extracts in mice. Journal Med Plants. 5(19): 23-28.

6- Mubashir, H., Bahar, A., Showkat, R. M., Bilal, A. Z. and Nahida, T. 2011. Portulaca oleracea. Journal of Pharmacy Research . 4(9): 3044.3048 .

7- Simopoulos. A. P. and Salem, N. 1986. Purslane a terrestrial source of omaga-3 fatty acids. New England Journal of Mediciane. 315: 833-833 .

8- علیزاده، محمدرضا. 1385. تأثیر میزان رطوبت شلتوک، دور کوبنده و نرخ تغذیه، بر ضایعات کیفی شلتوک در خرمن‌کوب جریان‌محوری. مجله مهندسی بیوسیستم ایران. (48)1: 34 - 30.

9- iu, P. I. 1999. Mathematical modwling of material other than grain separation in threshing units. American society of Agricultural Engineers. 34(9): 5421-5427.