وضعیت هشدار برای کشت محصولات کشاورزی در منطقه کویری ایران/ سطح آب‌های زیرزمینی در قم سالانه یک میلیون مترمکعب پایین‌تر می‌رود

همایش منطقه‌ای حاشیه کویر مرکزی ایران با محوریت (ارزیابی وضعیت موجود و ارائه راهکارهای مناسب مصرف بهینه آب با تکیه بر اصلاح و تغییر الگوی کاشت) با حضور استاندار قم، مدیران بخش دولتی و خصوصی و فعالان حوزه کشاورزی از استان‌های اصفهان، سمنان، تهران، قم، یزد و کاشان در سالن همایش اتاق قم برگزار شد.

به گزارش خبرنگار اعزامی ایانا به قم؛ ابوالفضل خاکی، رئیس اتاق قم امروز پنج‌شنبه در همایش منطقه‌ای حاشیه کویر مرکزی ایران که در سالن همایش این اتاق برگزار شد، با اشاره به وضعیت موجود آب در کشور گفت: استفاده بدون برنامه‌ریزی از ذخایر آب و منابع آب‌های زیرزمینی، باعث کاهش سفره‌های آب زیرزمینی و خشک شدن چشمه‌ها و قنات‌ها می‌شود و همین مسئله باعث شده حاشیه کویر مرکزی سال‌ها با خشکسالی دست و پنجه نرم کند.

وی بیان کرد: حل بحران آب نیازمند همکاری و پیگیری جدی وزارت جهاد کشاورزی است، به‌طوری‌که هر منطقه الگوی کاشتی متناسب با موقعیت آب و هوایی آن منطقه داشته باشد و محصولاتی که نیاز به آب بیشتری دارند، در مناطق کم آب کشت نشود.

رئیس اتاق قم افزود: این فرهنگ باید در جامعه نهادینه شود که سود اقتصادی بدون توجه به ظرفیت آبی کشور و الگوی کاشت، کشوری فاقد عرصه‌های قابل کشت را برای نسل‌های آینده به یادگار می‌گذارد.

خاکی عنوان کرد: قم جزو استان‌های نخست کشور در زمینه رویارویی با مشکلات تامین آب و همچنین خشکسالی است که در این زمینه تغییر الگوی کاشت نقش بسزایی دارد.

وی ادامه داد: آیین‌نامه اجرایی چگونگی بهره‌برداری از آب باید تدوین شود و آگاه سازی عمومی و مشارکت مردم در برنامه‌ریزی و مدیریت منابع آب مورد توجه قرار گیرد.

خاکی اضافه کرد: باید از تحقیقات انجام‌شده در زمینه خشکسالی حمایت شود و در همین راستا آب شرب از سایر مصارف شهری جدا شود و مردم با وسایل صرفه‌جویی آشنا شوند.

عدم تناسب کشت محصولات کشاورزی با اقلیم آب و خاک

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن و کشاورزی قم نیز در این همایش اظهار داشت: کارشناسانی از استان‌های اصفهان، سمنان، تهران، قم، یزد و کاشان در این همایش شرکت کرده‌اند تا برای مصرف بهینه آب، افزایش کاشت گیاهان کم‌مصرف و جلوگیری از بیابان‌زایی راهکارهایی ارائه شود.

علیرضا شیخانی تأکید کرد: وضعیت کشت محصولات کشاورزی در منطقه کویری هیچ تناسبی با اقلیم، آب و خاک موجود ندارد و ما مجبور به تغییر این الگو هستیم.

وی با تأکید بر لزوم مدیریت در آب کشاورزی، یادآور شد: باید بسیاری از کشت‌ها حذف و کشت مناسب‌تری مطابق با شرایط آب و هوایی اعمال شود.

همایش منطقه‌ای حاشیه کویر مرکزی ایران، ارزیابی وضعیت موجود و ارائه راهکارهای مناسب مصرف بهینه آب با تکیه بر اصلاح و تغییر الگوی کاشت در اتاق بازرگانی قم برگزار شد.

میزان روان‌آب‌های ورودی به سفره‌های آب زیرزمینی قم به صفر رسیده است

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قم گفت: در سال‌های گذشته روزانه 500 میلیون مترمکعب روان‌آب وارد سفره‌های زیرزمینی می‌شد که این میزان امروز به صفر رسیده است.

محمدرضا طلایی نیز در این مراسم افزود: به صفر رسیدن روان‌آب ورودی به سفره‌های آب زیرزمینی در حالی است که از چاه‌های عمیق برای تمامی اراضی استان استفاده می‌شود.

وی بیان کرد: سطح آب‌های زیرزمینی در قم سالانه یک میلیون متر‌مکعب پایین‌تر می‌رود و شوری آب‌های زیرزمینی، دو برابر شده است.

طلایی ادامه داد: استان قم در انتهای حوزه آبریز قرار دارد و 80 درصد این حوزه خارج از استان است.

وی با بیان اینکه در دشت مسیله 170 حلقه چاه مجاز وجود دارد، عنوان کرد: در 40 کیلومتری از همین دشت، 100 برابر تعداد چاه مجاز، چاه غیرمجاز حفر شده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

دشت مسیله با مساحت بیش از 10 هزار هکتار، یکی از دشت‌های استان قم است که در شرق استان واقع شده؛ این دشت با ارتفاع 795 متر از سطح دریا، پست‌ترین نقطه استان قم به‌شمار می‌آید. دشت مسیله در حدود 50 سال پیش دارای یکی از بهترین مراتع استپی و دشتی بوده است.

علاوه بر مراتع خوب، این دشت در سال‌های گذشته یکی از بزرگ‌ترین مراکز تولید غلات (گندم، جو و...) در بخش مرکزی ایران بوده است؛ در حال حاضر بخش عمده‌ای از دشت مسیله از درختان گز و تاغ پوشیده شده است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان قم اضافه کرد: این چاه‌های کشاورزی منطقه را تحت تأثیر قرار داده و هر سال در حال توسعه است.

طلایی یادآور شد: چهار رودخانه به دریاچه نمک قم راه دارد، اما سال‌هاست که قطره آبی وارد این دریاچه نمی‌شود و سرعت شوری آب به‌زودی به استان‌های همجوار نیز خواهد رسید.

دریاچه نمک در ناحیه شرقی استان قم و در حد فاصل سه استان قم، سمنان و اصفهان قرار گرفته و بزرگ‌ترین دریاچه فصلی و فراشور کشور است که حدود 200 هزار هکتار وسعت داشته و یک‌سوم آن در محدوده جغرافیایی استان قم قرار گرفته است و دارای ساختار زمین شناختی کم‌نظیر شامل پوسته نمکی و حاشیه باتلاقی است.

این دریاچه که در دهه‌های گذشته از طریق رودخانه‌های کرج، جاجرود، شور، قمرود و قره‌چای کاملاً پرآب بوده است، اکنون با قطع حق‌آبه‌ها، خشکسالی مستمر و برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی که باعث پیشروی آب‌های فراشور در سفره‌های زیرزمینی به سمت دشت‌ها و نابودی پوشش گیاهی و اکوسیستم منطقه شده، به یکی از کانون‌های فعال القای ریزگردها در منطقه تبدیل شده است.

وی به اقدام‌های سازمان جهاد کشاورزی در راستای بهینه کردن مصرف آب اشاره کرد و اظهار داشت: در دو سال گذشته، شش‌هزار و 500 هکتار از اراضی قم به سامانه آبیاری نوین تجهیز شده است، در حالی که در سال‌های 90 تا 92، فقط 150 هکتار از اراضی آبیاری نوین شده بود.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی قم تأکید کرد: کشاورزان نیز با درخواست سازمان جهاد کشاورزی در راستای صرفه‌جویی در مصرف آب، کارکرد خودشان را از هشت‌هزار و 700 ساعت به پنج‌هزار ساعت کاهش دادند.

طلایی همچنین افزود: 20 درصد اراضی استان قم که کم‌بازده در دو سال گذشته حذف شده و به جای کاشت محصول انار که پرآب بر است، کاشت پسته افزایش یافته است.

وی بیان کرد: در چند سال گذشته حداقل 50 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی کاهش یافته است و متعهد شده‌ایم که در این راستا به تعادل‌بخشی مناسبی برسیم.

طلایی یادآور شد: در زمینه کمبود آب مشکل خاصی نداریم، بلکه مشکل امروز مدیریت آب است که باید به راهکار مناسب و اساسی دست یابیم.

آمادگی قم در طرح آزمایشی الگوی کشت

سیدمهدی صادقی، استاندار قم نیز گفت: متأسفانه نتوانسته‌ایم بین دستگاه‌های ذی‌ربط در عرصه صرفه‌جویی و بهره‌وری از آب وحدت نظر و رویه ایجاد و مشکلات پیش رو را حل کنیم.

وی با بیان اینکه این مسئله نتیجه نگاه بخشی به چالش آب است، عنوان کرد: حیات همه انسان‌ها به منابع آب بستگی دارد و طبیعی است که با مدیریت درست و یکپارچه می‌توان مشکلات را حل کرد و به نتیجه‌ای مناسب در بهره‌برداری از منابع آب رسید.

صادقی ادامه داد: پژوهشگران و محققان حرف جدی برای گفتن دارند، در این میان باید گوش شنوایی نیز باشد و مدیران تصمیم‌گیر در این باره درست برنامه‌ریزی و عمل کنند.

وی اضافه کرد: تا زمانی که مدیریت مناسب در بهره‌وری آب وجود نداشته باشد، مشکل کم‌آبی با اجرای بهترین برنامه‌ها نیز در کشور حل نمی‌شود.

استاندار قم با تأکید بر مشارکت همه استان‌ها در ارائه راهکار مناسب برای برون رفت از مشکل کم‌آبی، اظهار داشت: اگر این عرصه با نگاه ملی، علمی و کارشناسی مدیریت شود، بهره‌وری منابع حداقل 50 درصد افزایش می‌یابد.

صادقی با اشاره به بازدهی مناسب در کشاورزی قم، تأکید کرد: قم در بسیاری از موضوع‌ها به‌صورت الگوی آزمایشی قرار گرفته و در این عرصه (الگوی کشت) پیشنهاد می‌کنیم؛ مسئولان امر قم را به‌عنوان پایلوت قرار دهند.

وی اضافه کرد: تجربه‌های مسئولان و بهره‌برداران قم می‌تواند الگویی برای سایر استان‌ها باشد.

صادقی در پایان ابراز امیدواری کرد که این نشست بتواند مشکلی از مشکلات کشور در بخش کشاورزی و آب را کم کند و شاهد آینده‌ای اطمینان بخش و پربار در این عرصه باشیم.

همایش منطقه‌ای حاشیه کویر مرکزی ایران، ارزیابی وضعیت موجود و ارائه راهکارهای مناسب مصرف بهینه آب با تکیه بر اصلاح و تغییر الگوی کاشت با حضور مسئولانی از وزارت کشور و محققان و پژوهشگران حوزه آب و کشاورزی در سالن جلسات اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی قم برگزار شد.

هدف از برگزاری این همایش دستیابی به راهکارهای مناسب مدیریت منابع آبی با حفظ پایداری تولید و زیست‌بوم منطقه عنوان شد./

S-951114-01