هر آنچه در سال های اخیر برای زنان روستایی اجرا شد

دفتر امور زنان روستایی و عشایری وزارت جهاد کشاورزی به‌منظور انجام اهداف بالا موافقت‌نامه‌ها و تفاهم‌نامه‌هایی را با دستگاه‌های مختلف امضا کرده است که اصلی‌ترین آن‌ها در ارتباط با معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری است. در این گزارش به بررسی فعالیت‌های جهاد کشاورزی در این دولت و در حوزه زنان می‌پردازیم.

موافقتنامه‌ «ارتقای مهارت‌های شغلی زنان متناسب با نیازهای جامعه و خانواده»
شروع این فعالیت‌ها به سال 92 باز می‌گردد که وزارت جهاد کشاورزی با معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری موافقتنامه‌‌ای را با عنوان «ارتقای مهارت‌های شغلی زنان متناسب با نیازهای جامعه و خانواده» امضا کردند. هدف از این موافقت‌نامه، توانمندسازی زنان صاحب ایده و تسهیل‌گران توسعه روستایی از طریق آموزش‌های نوآوری، خلاقیت و کار آفرینی بود.

در روزهای پایانی همان سال ژاله فرامرزیان، یکی از مدیران وقت معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری، در گفت‌وگو با مهرخانه، از انعقاد تفاهم‌نامه با وزارت جهاد کشاورزی در چارچوب اجرایی‌شدن ماده 230 قانون پنجم توسعه خبر داد و اجرای این تفاهم‌نامه را از مهم‌ترین برنامه‌های معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری دانست.

تفاهم‌نامه همکاری مشترک یک ساله‌
در سال 93 نیز این دو ارگان، تفاهم‌نامه همکاری مشترک یک‌ساله‌ای امضا کردند. این تفاهم‌نامه با اهداف تقویت، ترویج، توسعه و نهادینه‌سازی مفهوم عدالت جنسیتی در برنامه‌ریزی‌های مرتبط با زنان روستایی و عشایر کشور با تأکید بر برنامه ششم توسعه؛ تحقق ماده 230 برنامه پنجم توسعه جهت اجرایی‌سازی برنامه جامع توسعه امور زنان و خانواده؛ توسعه تعاونی‌ها وتشکل‌های مردم‌نهاد ویژه زنان روستایی و عشایری و شبکه‌سازی فعالیت‌ها؛ تقویت نقش زنان روستایی وعشایری در توسعه پایدار کشاورزی و روستایی و ارتقای دانش، مهارت و توانمندی‌های فردی، اجتماعی ، خانوادگی و حرفه ای آنان منعقد شد.

وضعیت تفاهم‌نامه یک ساله
فروغ بنی‌هاشم، مشاور وزیر جهاد کشاورزی در امور زنان در رابطه با تفاهم‌نامه این وزارت‌خانه با معاونت امور زنان و خانواده بیان کرد که عنوان تفاهم‌نامه، «آموزش و ترویج کارآفرینی و توسعه کسب‌وکار پایدار» بود و هدف از اجرای آن نیز توانمندسازی زنان روستایی و عشایری برای توسعه کسب‌وکار بود؛ یعنی توانمندسازی اشتغال‌محور، هدف اصلی موافقت‌نامه بود. طی اجرای این موافقت‌نامه حدود 17 هزار نفر از زنان روستایی و عشایری که از اعضای تشکل‌هایی مانند صندوق‌های اعتبار خرد و تسهیل‌گران توسعه روستایی بودند، تحت پوشش آموزش‌های کارآفرینی و توسعه کسب‌وکار قرار گرفتند و به تناسب زمینه‌ کاری‌شان بعد از آموزش‌های کارآفرینی، آموزش و مشاوره‌های تخصصی برای مهارت‌آموزی به آن‌ها داده شد. 17 هزار نفر تحت پوشش آموزش‌های کارآفرینی و 5 هزار نفر تحت پوشش آموزش‌های فنی‌وحرفه‌ای قرار گرفتند که منجر به توسعه اشتغال آن‌ها یا ایجاد یک کسب‌وکار جدید یا توسعه کسب‌وکارهای قدیم برای این افراد شد. این کار ملی بود و برای کلیه استان‌ها مبالغی را در نظر گرفته بودیم که به تناسب برنامه‌های استان، وسعت استان و تعداد زنان شاغل در بخش کشاورزی متفاوت بود.

موافقت‌نامه دیگری در سال 93
در همین سال معاونت زنان و وزارت جهاد کشاورزی موافقت‌نامه دیگری امضا کردند که شامل دو طرح «ارتقای مهارت‌های شغلی زنان متناسب با نیازهای جامعه و خانواده» و «برگزاری و مشارکت در برپایی همایش‌ها، نمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و جشنواره‌ها در زمینه امور زنان و خانواده در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی» می‌شد. هر یک از این طرح‌ها در پروژه‌های مختلفی تعریف شد. طرح «ارتقای مهارت‌های شغلی زنان متناسب با نیازهای جامعه و خانواده» شامل پروژه‌های «انتخاب، آموزش و ساماندهی زنان تسهیل‌گر توسعه روستایی»، «توسعه و تجهیز صندوق‌های اعتبار خرد زنان روستایی»، « آموزش و ترویج کارآفرینی زنان روستایی» و « تقویت نقش زنان در توسعه کشاورزی پایدار» بود.

طرح «برگزاری و مشارکت در برپایی همایش‌ها، نمایشگاه‌ها، کارگاه‌ها و جشنواره‌ها در زمینه امور زنان و خانواده در عرصه‌های داخلی و بین‌المللی» نیز شامل پروژه «برگزاری نمایشگاه‌های منطقه‌ای مشارکت زنان در توسعه پایدار با تأکید بر اقتصاد مقاومتی و توان‌افزایی زنان روستایی و عشایری در بازاریابی محصولات تولیدی» بود.

توانمندسازی زنان روستایی و عشایری، هدف اصلی است
خردادماه سال 93 فروغ بنی‌هاشم، مشاور وزیر جهاد کشاورزی در امور زنان هدف اصلی این دفتر را توانمندسازی زنان روستایی و عشایری از طریق توسعه برنامه‌های آموزشی- ترویجی و مشارکتی به منظور ایفای نقش مؤثرتر آن‌ها در بخش کشاورزی اعلام کرد و گفت: برای دستیابی به این هدف دو الزام وجود دارد: اول، گسترش برنامه‌های آموزشی و ترویجی مبتنی بر نیازسنجی منطقه‌ای و نقش زنان در فعالیت‌های تولیدی و دوم، تسهیل و تسریع دسترسی زنان روستایی به منابع مالی- اعتباری از طریق توسعه برنامه منابع مالی خرد برای راه‌اندازی کسب وکارهای کوچک و خرد.

به گفته او برای تحقق اهداف بالا، علاوه بر برنامه‌های آموزشی- ترویجی وزارت در حوزه زنان، تلاش شده است از ظرفیت سایر دستگاه‌ها مانند سازمان فنی- حرفه‌ای نیز استفاده شود. براساس تفاهم‌نامه‌ سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج با سازمان آموزش فنی- حرفه‌ای، برنامه‌ای برای بهره‌گیری زنان روستایی از آموزش‌های فنی- حرفه‌ای در بخش کشاورزی پیش‌بینی شده است.

آموزش زنان به‌صورت پایلوت
در آن تاریخ این برنامه به صورت پایلوت در سه استان گلستان، آذربایجان غربی و سیستان‌و‌بلوچستان اجرا شد. براساس این توافق، زنان تسهیل‌گر توسعه روستایی براساس نیازسنجی‌های انجام‌شده، آموزش می‌بینند و این آموزش‌ها را به دیگران منتقل می‌کنند.

تفاهم‌نامه با وزارت بهداشت
همچنین بنی‌هاشم از انعقاد تفاهم‌نامه‌هایی با برخی از وزرات‌خانه‌ها مانند وزارت بهداشت در حوزه سلامت محیط کار خبر داد اما جزئیاتی از آن‌ها ذکر نکرد و صرفاً عنوان کرد که در زمینه اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به زنان در مورد سلامت محیط کار و همچنین ضرورت استفاده از وسایل ایمنی در حین انجام کار، همکاری‌های خوبی با وزارت بهداشت دارند.

کمک به فروش محصولات زنان کشاورز
از دیگر فعالیت‌های وزرات جهاد کشاورزی در حوزه زنان، کمک به فروش محصولات زنان کشاورز است. در این زمینه استان‌ها با هماهنگی‌هایی که با شهرداری‌ها دارند، از بازارهای هفتگی برای عرضه محصولات زنان استفاده می‌کنند. به علاوه تعاونی‌ها و تشکل‌های محلی مانند صندوق‌های اعتبار خرد ابزارهای مناسبی برای عرضه محصولات هستند. از طرفی نمایشگاه‌هایی که به مناسبت‌های مختلف از سوی سازمان‌های مختلف برگزار می‌شود، معمولاً فرصت خوبی برای عرضه محصولات فراهم می‌کنند. به گفته بنی‌هاشم اکثر محصولات تولیدی زنان معمولاً به دلیل این‌که عاری از مواد شیمیایی و سم هستند، بازار فروش خوبی دارند؛ اگر چه عرضه برخی از محصولات مانند گیاهان دارویی و مواد غذایی، با مشکلاتی مواجه است.

سیاست‌های دفتر امور زنان روستایی و عشایری
اسفندماه سال 93 مشاور وزیر جهاد کشاورزی در امور زنان تشریح کرد که سیاست‌های دفتر امور زنان روستایی و عشایری وزارت جهاد کشاورزی در سه محور توانمندسازی، نهادسازی و توسعه اشتغال پایدار تدوین شده است. در حوزه توانمندسازی، طرح «انتخاب، آموزش و ساماندهی زنان تسهیل‌گر توسعه روستایی» وجود دارد. در حوزه نهادسازی، مهم‌ترین طرح «حمایت از صندوق‌های اعتبار خرد زنان روستایی» است و در مرحله توسعه اشتغال پایدار، طرح «آموزش و ترویج کارآفرینی زنان روستایی» اجرا می‌شود.

وجود 850 صندوق اعتبار خرد در سراسر کشور
براساس آمارهای همان سال 850 صندوق اعتبار خرد در سراسر کشور وجود دارد که دولت از این صندوق‌ها حمایت می‌کند. یکی از اهداف تشکیل این صندوق‌ها، دستیابی به اشتغال پایدار است. به گفته بنی‌هاشم صندوق‌های اعتبار خرد هدف نیستند، بلکه یک ظرفیت‌اند تا اعضای آن بتوانند با کسب توانمندی‌های لازم، در جهت توسعه کسب‌وکارهای محلی گام بردارند. این توانمندی‌ها شامل ابعاد مختلفی است. یک بخش آن توانمندی‌های مالی است. مهم‌تر از آن، توانمندی‌های فردی، اجتماعی و مدیریتی است که با انجام کارهای مشارکتی، همبستگی و وفاق گروهی ایجاد می‌شود. یک بخش هم افزایش دانش و مهارت‌های حرفه‌ای است. به همین دلیل، در ساختار صندوق‌های خرد، گروه‌های کاری پیش‌بینی شده است.

هر روستا یک صندوق خرد دارد
صندوق‌های خرد در سطح روستا تشکیل می‌شود و اعضای آن ساکنان یک روستا هستند، اما در سطح شهرستان، صندوق‌های خرد زیادی وجود دارد. ازاین‌رو در سال 89 دفتر امور زنان جهاد کشاورزی با کمک شرکت مادر حمایت از توسعه سرمایه‌گذاری کشاورزی، شبکه صندوق‌های اعتبار خرد را به عنوان یک صندوق غیردولتی در سطح شهرستان تشکیل داد. این صندوق بر اساس قانون تجارت ثبت شد. با تشکیل این شبکه، سطح فعالیت اقتصادی صندوق‌ها توسعه یافت، ارتباط و تعامل بین صندوق‌های خرد بیشتر و زمینه تبادل تجربه بین آن‌ها فراهم شد.

به گفته مشاور وزیر جهاد کشاورزی در امور زنان به دنبال تفاهم‌نامه و موافقت‌نامه در زمینه همکاری برای توان‌افزایی زنان روستایی و عشایری بین معاونت زنان و خانواده ریاست‌جمهوری و وزارت جهاد کشاورزی، دفتر امور زنان با کمک معاونت امور زنان و خانواده متعهد شد از تشکیل 80 صندوق اعتبار خرد روستایی و عشایری حمایت کند. 18 صندوق از 80 صندوق اعتباری خرد، صندوق عشایری است. در حوزه‌های آموزشی هم متناسب با نیازهای جامعه عشایری، برنامه‌های آموزشی برای زنان عشایر ارایه می‌شود.

راه‌اندازی 64 صندوق اعتباری خرد
آذرماه سال گذشته، فراکسیون زنان مجلس به‌منظور بررسی گزارش دو سالانه عملکرد معاونت امور زنان و خانواده، با مسئولان این معاونت جلسه‌ای ترتیب داد. در این جلسه معاون امور زنان و خانواده ریاست جمهوری تصریح کرد که توانستیم در استان‌های محدودی بر اساس تفاهم‌نامه منعقدشده با وزارت جهاد کشاورزی 64 صندوق اعتباری خرد را راه‌اندازی کنیم.

راه‌اندازی 450 صندوق عشایری در حوزه زنان
اسفندماه 94 نیز مشاور وزیر جهاد کشاورزی در امور زنان از راه‌اندازی ۴۵۰ صندوق عشایری در حوزه زنان تا پایان سال ۹۴ در کشور خبر داد و گفت: در همین راستا در جامعه عشایری تاکنون 86 صندوق اعتبار خرد تشکیل شده که در هریک از این صندوق‌ها حدود 30 نفر عضو هستند.

فعالیت 325 تعاونی روستایی زنان
تیرماه سال 95 میترا نجفی، رییس اداره تعاونی‌های روستایی زنان سازمان تعاون روستایی اظهار کرد که 325 تعاونی روستایی زنان زیر نظر سازمان مرکزی تعاون روستایی فعالیت می‌کنند که حدود 65 هزار نفر زن روستایی عضوشان هستند. آمارها در نوسان است؛ زیرا یا به‌طور مرتب اضافه می‌شود یا بعضی از تعاونی‌ها غیرفعال اعلام می‌شوند.

برگزاری نشست‌هایی با محوریت زنان روستایی
از دیگر اقدامات صورت‌گرفته می‌توان به برگزاری نشست‌های ذیل در حوزه زنان روستایی اشاره کرد:

1. اجلاس سازمان همکاری‌ اقتصادی هشت کشور در حال توسعه اسلامی‌ (دی هشت) در خصوص توان‌افزایی زنان روستایی (آبان ماه 1393)؛

2. نشست هم‌اندیشی مدیران کل دفاتر امور روستایی، شوراها و مدیران کل امور بانوان استانداری‌های کشور ( آذر ماه 1393)؛

3. اولین همایش ملی توانمندسازی و کارآفرینی روستایی در ایران ( دی ماه 1393).

واگذاری اراضی کشاورزی به تشکل‌ها و تعاونی‌های زنان
از دیگر واحدهایی که در حوزه زنان کشاورز فعالیت می‌کند، سازمان امور اراضی است. فروغ‌السادات موسوی، مشاور امور بانوان سازمان امور اراضی درباره اقدامات این سازمان اظهار کرد که تیرماه سال 94 تفاهم‌نامه‌ای با سازمان مرکزی تعاون روستایی و دفتر امور زنان وزارت جهاد کشاورزی منعقد کردیم که براساس این تفاهم‌نامه قرار شد دیگر زمین‌ها را به‌صورت شخصی به افراد ندهیم؛ چون هر اندازه بتوانیم کار تشکیلاتی تشکل‌ها را پی‌ریزی کنیم، بهتر است. به همین دلیل تفاهم‌نامه واگذاری اراضی را آغاز کردیم و توانستیم در سه استان چهارمحال‌ و بختیاری، مازندران و کهگیلویه‌ و بویراحمد به‌صورت پایلوت این کار را انجام دهیم. ما تصمیم گرفتیم بحث تشکل‌های زنان را پیگیری کنیم. در این تفاهم‌نامه فقط تشکل‌ها و تعاونی‌هایی که زنان روستایی عضو آن هستند جامعه هدف ما را تشکیل می‌دهند. هم اکنون در وزارت جهاد کشاورزی بیش از 1400 صندوق اعتبارات خرد زنان روستایی و نزدیک به 350 تعاونی زنان روستایی داریم. تشکل‌های زنان روستایی درخواست‌های خود را به‌‌صورت مکتوب به ما می‌دهند، ما هم درخواست‌ها را بررسی و براساس این بررسی‌ها به آنها زمین واگذار می‌کنیم.