سدها جهنمی هستند؛ آن ها را از سد راه جریان زنده روخانه ها حذف کنید/ جنایت سدها در افزایش حاشیه نشینی، تنش های اجتماعی و افسردگی

کیت هورنر - مدیر اجرایی سازمان غیر انتفاعی رودخانه های جهان

از حدود نیم قرن پیش، محافظان طبیعت و سازندگان سدها در ایالات متحده آمریکا، در یک نبرد سخت با یکدیگر درگیر بودند. سدسازی در سال های ١٩٤٠ و ١٩٥٠ همه جا را فراگرفته بود، برخی از رودخانه های مهم را در غرب آمریکا مسدود و آب آنها ذخیره شده بود. سدی که روی رودخانه اسنیک ساخته شد - و هنوز بر سر آن تا امروز جدال ادامه دارد - به نابودی تاسف بار میلیون ها قطعه آبزی و کاهش شدید ماهی های آزاد و قزل آلا منجر شد.
فرانک چرچ، سناتوری از ایالت آیداهو، که نخست در شمار مدافعان سدسازی بود؛ با مشاهده ویرانی محیط زیست ناشی از سدسازی، به جانبداری از رودخانه ها پرداخت. او "موج عظیمی از نگرانی های مردم را برای سرنوشت این رودهای باشکوه مشاهده کرد که جاذبه ها و تاب آوری بسیاری از آنها از جانب سدها در خطر نابودی همیشگی قرار داشت." چرچ، نگارنده قانونی برای محافظت از مناطق رودخانه ای شد- Wild and Scenic River Act که در سال ١٩٦٨ به تصویب رسید. این قانون بیش از ١٢ هزار مایل (١٩هزار کیلومتر) از جریان آزاد رودخانه ها در ایالات متحده را محافظت می کند.

در طول ٦٠ سال گذشته، سدهای مخزنی بزرگ، تأثیرات نابودکننده ای بر روی مردم و محیط زیست داشته اند. آن ها بوم سازگان یک رودخانه در حال جریان، سرد و مرتبط را به یک رودخانه گرم، راکد و تکه تکه شده تبدیل کردند - با نتایج ویرانگر برای حیات وحش. سدها یکی از دلایل اصلی کاهش شمار ماهی های آبهای رودخانه ای و مصب دریاها هستند - شوربختانه ٨٠ درصد از جمعیت چنین ماهی هایی از سال ١٩٧٠ تاکنون از دست رفته است و سازندگان سدها در این جنایت بزرگ و نابخشودنی، مقصر نخست هستند. در سال ٢٠٠٠، کمیسیون مستقل جهانی Commision on Dams، که به بررسی فواید و ضررهای سدها می پرداخت، به این نتیجه رسید که سدها موجب جابجایی ٤٠ تا ٨٠ میلیون نفر شده اند. و این البته جنایت دیگری است که منجر به افزایش حاشیه نشینی، تنش های اجتماعی و افسردگی شده است.

حتی چین هم به تعطیلی پروژه های سدسازی خود اقدام کرده است!

اینک سردمدار جنبش تعطیل کردن سدها، ایالات متحده آمریکا است. برداشتن سد از رودخانه Elwha در ایالت واشنگتن یک موفقیت بسیار بزرگ بود. یک سال پس از آن که آخرین سد در سال ٢٠١٤ برداشته شد، بیش از ٤٠٠٠ ماهی شینوک در بالا دست مکانی که در گذشته سد قرار داشت، سرشماری شدند. برای نخستین بار بود که آنها پس از یک قرن آنجا دیده می شدند. در ایالت نیویورک، موهاک ها نخستین قبیله بومی در آمریکا هستند که سد دولتی هوگانسبورگ بر روی رودخانه سنت رجیس را برداشته اند. اگرچه آمریکا در راه تعطیل کردن سدها همچنان حرکت می کند؛ اما همچنان صادر کننده آن مدلی از سدسازی است که در سرتاسر دنیا، به ویژه جهان سوم، هنوز رواج دارد! باعث تعجب نیست که این نکته سبب نگرانی گسترده مردم در ارتباط با محافظت از رودخانه های آزاد شده. به عنوان بخشی از تلاش های مشترک با جوامع محلی و دیگر سازمان های غیرانتفاعی، ما توانسته ایم به پیروزی های بزرگی در ماه های اخیر دست پیدا کنیم و دولت هایی را در جهان به تعطیلی و یا معلق کردن پروژه های سدسازی وادار سازیم.




به عنوان مثال، در آوریل گذشته، سازمان حفاظت محیط زیست برزیل، جواز ساختن سد Sao Luiz Tapajos را که قرار بود دومین سد بزرگ تولید کننده برق در کشور شود، معلق کرد. در ماه جولای، بانک جهانی کمک های مالی برای سد Inga 3 در کنگو را لغو کرد و یک ماه پس از آن Endesa، بزرگ ترین شرکت تولیدکننده نیرو در شیلی تعطیلی پروژه شش سد را اعلام کرد. دولت چین نیز برنامه برای ساختن چندین سد بر روی یکی از آخرین رودخانه های آزاد کشور را به تعویق انداخته. در ماه اکتبر دولت پرو اعلام کرد که چندین پروژه سدسازی روی رودخانه مارانون، یکی از شاخه های جانبی مهم آمازون، دیگر مورد بحث برای اجرا نخواهد بود. اما با وجود اینکه چنین پروژه هایی معلق و یا تعطیل شده اند، اما رودخانه ها به طور کل، کماکان محافظت نمی شوند. این نکته سبب می شود که آنها در معرض خطر تصمیمات آینده دولت ها برای اجرای برنامه های سدسازی باشند - بنا به آنچه که تجربه نشان می دهد، پیروزی های محیط زیستی بیشتر موقتی هستند و شکست ها در این زمینه ماندنی. محافظان آب ها می بایست که پیوسته هوشیار باشند و تلاش های جدید برای بازگرداندن سدهای مخرب رصد کنند، اما اکنون فرصتی برای دستیابی به حفاظت از حوضه های آبخیز به وجود آمده است. اکنون زمان آن رسیده تا موفقیت های موقتی را به حفاظت های دایمی از رودخانه های آزاد تبدیل کنیم.
در شیلی با برنامه Geute Conservation Sur که از بوم سازگانی بسیار ارزشمند، حمایت می کند و ارزیابی لایحه ای برای ارایه قانون جدید در حفاظت از رودخانه های این کشور انجام می دهد، حرکت های امیدوارکننده ای از سوی کنشگران محیط زیستی آغاز شده است.
نویسنده این گزارش افشاگرانه - خانم کیت هورنر، مدیر اجرایی سازمان غیرانتفاعی رودخانه های دنیا - International Rivers - می افزاید: "در کلمبیا با Rios Vivos همکاری می کنیم تا حمایت لازم و درازمدت را برای جریان های آزاد آب با کمک وکلای محیط زیستی به دست بیاوریم. علاوه بر آن در پرو نیز چنین تلاش هایی برای حفاظت دایمی از رودخانه مارانون در حال انجام است. و ما به این اکتفا نمی کنیم. رودخانه های فرامرزی مانند. Nujiang / Salvin که از چین و میانمار می گذرند، و یا Gongri / Manas در بوتان و هند نیز امکاناتی برای حفاظت از آنها ارایه می دهند. برای نجات این رودخانه ها نیاز به همکاری های فرامرزی وجود دارد که اگر درست صورت بگیرد، کشورها می توانند از بروز درگیری مانند آنچه که بین چین و تایلند بر سر رودخانه Lancang /Mekong پیش آمد، جلوگیری کنند.
برای مبارزه موثر و عملی با سدسازی در آمریکا ده ها سال زمان لازم بود تا مردم و قانونگذاران به صرافت وضع قوانینی محکم برای حفاظت از رودخانه ها بپردازند.
اینک اما با توجه به اثرات مخرب و پیش برنده تغییرات اقلیمی که زندگی را در تمامی سطوحش تهدید می کند، زمان آن فرا رسیده تا در سراسر دنیا از رودخانه های آزادمان حمایت کنیم."/
منبع: گاردین