مشاور ملی سابق پروژه بین‌المللی کینوا در ایران:
ایران به تولیدکنندگان کینوا می‌پیوندد/ فائو برای کشت کینوا در ایران برنامه دارد/ کینوا تأمین‌کننده مطلوب غذا در نسل آینده
با توجه به شرایط خشکسالی حاکم بر کشور و ارزش غذایی بالایی که گیاه کینوا دارد، می‌تواند به‌عنوان یک گیاه دارویی، غذایی و سازگار و مناسب به شرایط اقلیمی مختلف در اراضی کشور کشت شود.
با توجه به شرایط خشکسالی حاکم بر کشور و ارزش غذایی بالایی که گیاه کینوا دارد، می‌تواند به‌عنوان یک گیاه دارویی، غذایی و سازگار و مناسب به شرایط اقلیمی مختلف در اراضی کشور کشت شود. در این راستا با نیازعلی ابراهیمی‌پاک، عضو هیأت علمی مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر و مشاور ملی سابق پروژه بین‌المللی کینوا در ایران گفت‌وگویی انجام دادیم که می‌خوانید:
**********
ضرورت کشت کینوا در ایران چیست؟
کینوا گیاهی از خانواده تاج‌خروسیان یا Amaranthaceae است که به دو دلیل مورد توجه مردم جهان قرار گرفته است: الف) محصول کینوا که بذر آن است دارای ارزش غذایی زیادی است، پروتئین بالا و تعادل اسیدآمینه‌های مورد نیار انسان و همچنین وجود عناصر غذایی مورد نیاز بدن به میزان مناسب ازجمله کلسیم، پتاسیم، روی، منیزیم، آهن و بر است. علاوه بر این محصول، به‌عنوان یک گیاه دارویی شناخته شده است و همچنین مناسب برای افراد مبتلا به بیماری سیلیاک است. ب) قدرت سازگاری مناسب و مقاومت به استرس‌های غیرزنده کینوا به‌ویژه نسبت به شرایط مختلف اقلیمی است. قدرت تولید محصول در اراضی دارای حاصلخیزی کم و حاشیه‌ای یا دارای محدودیت از نظر شوری خاک یا آب یا دارای محدودیت آبی از خصوصیات مهم این گیاه است.
با توجه به اینکه ایران نیازمند محصولاتی است که بتواند هم دارای توان تولید مناسب و کیفیت غدایی مطلوب باشد و در عین حال با توجه به تغییر اقلیم و محدودیت در اراضی مناسب وجود دارد و بحران آب هم در کشور به‌صورت جدی بروز کرده است، کینوا به‌عنوان یک گیاه زراعی مطلوب می‌تواند مورد توجه قرار گیرد و در تأمین نیاز غذایی کشور یک گزینه مطلوب به حساب آید.
پتانسیل‌های تولیدی کینوا در کشور چگونه است؟
تحقیقات روی ویژگی‌های کینوا و بررسی سازگاری آن از سال 1388 در ایران و در مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر شروع شده است. طی هفت سال گذشته اطلاعات ارزشمندی از این گیاه، پتانسیل‌های تولیدی آن، ویژگی‌های زراعی و ژنتیکی، ارقام مختلف و سازگاری آن در مناطق مختلف اقلیمی ایران به‌دست آمده است. در تحقیقات اولیه ارقامی که در دسترس ما در ایران بود در مناطق جنوب کشور مانند استان خوزستان در شهرستان‌های اهواز، اندیمشک و دزفول و همچنین در استان سیستان و بلوچستان در شهرستان ایرانشهر و در جنوب استان کرمان در شهرستان جیرفت سازگاری مناسبی نشان داد. کشت این گیاه در پاییز در مناطق فوق به نحو موفقیت‌آمیزی تولید محصول مناسبی کرد. البته پس از اینکه مجمع عمومی سازمان ملل متحد سال 2013 را به‌عنوان سال بین‌المللی کینوا اعلام کرد سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (FAO) پس از آن پروژه‌ای را برای معرفی و توسعه کشت و مصرف کینوا در منطقه با مشارکت وزارت جهاد کشاورزی شروع کرد و با بهره‌گیری از این پروژه اقدامات مفیدی در کشور انجام شد و ما هم ژرم‌پلاسم و ارقام جدیدی از کینوا را به‌دست آوردیم. بررسی تحقیقاتی روی این ارقام جدید نشان داد که تعدادی از آنها برای تولید در مناطق دیگر کشور به‌عنوان کشت بهاره مانند شهر کرد و اقلیم‌های مشابه وجود دارد و این نتیجه بسیار ارزشمندی بود که برای کشور به‌دست آمد؛ بنابراین با این تحقیقات نخست) ما مناطق مناسبی را برای تولید کینوا شناختیم. دوم) ارزیابی ژنوتیپ‌ها و ارقام بیشتر باعث دستیابی کشور به ارقام مناسب و با عملکرد و محصول بیشتری برای مناطق بیشتری از کشور شد.
وضعیت کشت کینوا در حال حاضر در ایران و جهان چگونه است؟
منشاء و مرکز تنوع ژنتیکی گیاه کینوا کشورهای بولیوی، پرو و شیلی در آمریکای جنوبی هستند. هم‌اکنون مهم‌ترین تولیدکنندگان و صادرکنندگان کینوا کشورهای پرو و بولیوی هستند، البته الان در حدود 100 کشور در دنیا کینوا را کشت یا مصرف می‌کنند. کشور ایالات متحده آمریکا از تولیدکنندگان، واردکنندگان و مصرف‌کنندگان مهم کینوا است، اما در عین حال صادرات نیز دارد. کینوا در کشور کانادا و چندین کشور اروپایی نیز کشت می‌شود. از کشورهای آسیایی چین، هند، پاکستان و ترکیه تولید، فرآوری و مصرف‌کننده کینوا به روش‌ها و در مراحل متفاوتی هستند. در منطقه خاورمیانه علاوه بر ایران کشورهای مصر، لبنان و یمن در تحقیقات و سازگاری کینوا موفق بوده‌اند، اما در کشت ترویجی در مزارع کشاورزان دو کشور نخست اقدام کرده‌اند. در ایران در سال 1394 مزارع ترویجی کینوا در شهرستان اندیمشک، استان خوزستان و در شهرستان‌های دلگان و ایرانشهر، سیستان و بلوچستان توسط کشاورزان کشت و محصول برداشت شد. بذر تولیدی سال قبل نیز برای تولید محصول توسط کشاورزان در همان مناطق استفاده شده است. در حال حاضر کشورمان جزو کشورهای تولیدکننده اصلی کینوا نیست، ولی در آینده ایران هم به تولیدکنندگان کینوا خواهد پیوست.
چه پایلوت‌هایی تاکنون در کشور انجام شده و زمان ترویج این گیاه به کشاورزان ایرانی در چه زمانی انجام می‌شود؟
ترویج کشت و انتقال دانش و فناوری تولید کینوا به کشاورزان علاقه‌مند ایرانی به‌عنوان الگو از سال 1394 انجام شده و در سال جاری ادامه دارد، اما برای توسعه کشت وسیع‌تر محصول نیاز به برنامه‌ریزی جامعی دارد که لازم است با حمایت و مدیریت وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان یک محصول جدید انجام گیرد.
چه حمایت‌هایی از کشاورزان برای توسعه کشت کینوا انجام می‌شود؟
اجرای پروژه فنی مشترک کینوا توسط وزارت جهاد کشاورزی و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد در سال‌های 2015 - 2014 در ایران دارای نتایج مثبت و ارزندهای بود. چند نتیجه مفید آن برنامه را می‌توان دستیابی به منابع ژنتیکی بیشتر، متنوع‌تر و با عملکرد بالاتر این محصول و آشنایی بیشتر با تکنولوژی تولید، فرآوری و تبادل اطلاعات در زمینه تحقیقات در کشورهای منطقه و کشورهای منشاء کینوا و برگزاری کارگاه آموزشی منطقه‌ای در ایران با حضور محققان، کارشناسان هشت کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا و خواربار و کشاورزی ملل متحد بود. انجام فعالیت‌های تحقیقاتی، برگزاری کارگاه آموزشی بین‌المللی و تولید کینوا در مزارع ترویجی با حمایت‌های وزارت جهاد کشاورزی، سازمان تحقیقات آموزش و ترویج کشاورزی و مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر بوده است. نتایج تحقیقات و فعالیت‌هایی که درباره کینوا انجام شد، باعث آگاهی‌سازی و اطلاعات بیشتر در بین مسئولان و مردم شد. البته تاکنون حمایت‌های دولت به‌صورت تأمین بذر و آموزش کشاورزان علاقه‌مند به فناوری زراعت به تولید کینوا بوده است. با توجه به دستاوردهای ارزشمند تحقیقاتی در کشور و بالا رفتن آگاهی از ارزش‌ها و ویژگی‌های ارزشمند غذایی و زراعی کینوا وزیر کشاورزی دستورات لازم را برای توسعه کشت کینوا در کشور صادر و در دستور کار معاونت زراعت وزارت قرار گرفته و جلساتی نیز در این باره تشکیل شده و برای پیشیرد امر و کمک به تولید غذا و ایجاد امنیت غذایی در کشور این برنامه ادامه خواهد یافت تا نقش حمایتی و هدایتی وزارت جهاد کشاورزی و دولت مشخص‌تر شود.
آیا در منطقه خاورمیانه و کشورهای منطقه فعالیت‌هایی در زمینه تحقیقات، ترویج و توسعه کشت کینوا انجام می‌شود؟
برنامه خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) برای معرفی تولید و استفاده از کینوا و نهادینه کردن آن در هشت کشور منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا شامل ایران، الجزایر، مصر، لبنان، عراق، مالی، سودان و یمن انجام گرفت. البته ایران و مصر دو کشوری از این منطقه بودند که قبلاً برنامه تحقیقات کینوا را شروع کرده بودند. در عین حال در بین این کشورها ایران، مصر، لبنان و یمن تحقیقات موفقی را انجام دادند و آنها به‌جز یمن توانستند که نتایج تحقیقات را به تولیدکنندگان و کشاورزان منتقل و کینوا را در مزارع ترویجی تولید کنند. البته فائو در چند کشور آسیای میانه نیز برنامه مشابهی را اجرا کرده است. در کشورهای دیگر منطقه مثل کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس هم فعالیت‌های تحقیقاتی و برنامه‌ای برای تولید کینوا برای شرایط خاک‌های دارای محدودیت از نظر بافت و شوری و همچنین آب شور دارند که امارات عربی متحده برنامه گسترده‌تری دارد. در یک مرکز تحقیقاتی به نام مرکز تحقیقات شوری کشاورزی International Center for Biosaline Agriculture تحقیقات گسترده‌ای روی کینوا انجام می‌دهند و در سال جاری آن مرکز از ششم تا هشتم دسامبر 2016 یعنی از 16 تا 18 آذرماه 1395 با همکاری فائو و چند واحد علمی و دانشگاهی منطقه کنفرانس بین‌المللی کینوا را برگزار کردند. در این کنفرانس نتایج تعدادی از پروژه‌های تحقیقاتی خود را ارائه و بعضی از پروژه‌های تحقیقاتی آنها هم بازدید شد. البته در این کنفرانس هم تعدادی از محققان و اعضای هیأت علمی مؤسسه‌های تحقیقاتی و دانشگاه‌های کشور شرکت کردند و نتایج تعدادی از پروژه‌های پژوهشی خود را ارائه کردند و نقش ارزندهای در این کنفرانس داشتند و تعداد هشت مقاله از کشورمان در این کنفرانس توسط آنها ارائه شد که نشانه فعالیت‌های علمی و بالندگی تحقیقات در کشورمان است./
M-951005-01
دیدگاه تان را بنویسید