بررسی "طرح تنفس" در همایش "جنگلها و محیط زیست ایران، گذشته، حال و آینده" فرهنگستان علوم:
سکوتی که شکسته نشد
چهارشنبه هفته گذشته، فرهنگستان علوم میزبان جمعی از اساتید دانشگاه و دانش آموختگان رشته جنگلداری و محیط زیست بود. در این همایش قرار بود درباره جنگلها و محیط زیست ایران مقالاتی ارایه شود اما عمده سخنرانیها متمرکز بر طرح تنفس و توقف بهرهبرداری تجاری از جنگلهای شمال کشور بود. در میزگردی که بعد از سخنرانیهای صبح برگزار شد نیز مسئله تنفس جنگل پیگیری شد اما راهکارهای شفافی برای برون رفت از اختلاف نظرهای کارشناسی برای اجرای صحیح این طرح ارایه نشد...
ایانا - لیلا مرگن:
چهارشنبه هفته گذشته، فرهنگستان علوم میزبان جمعی از اساتید دانشگاه و دانش آموختگان رشته جنگلداری و محیط زیست بود. در این همایش قرار بود درباره جنگلها و محیط زیست ایران مقالاتی ارایه شود اما عمده سخنرانیها متمرکز بر طرح تنفس و توقف بهرهبرداری تجاری از جنگلهای شمال کشور بود. در میزگردی که بعد از سخنرانیهای صبح برگزار شد نیز مسئله تنفس جنگل پیگیری شد اما راهکارهای شفافی برای برون رفت از اختلاف نظرهای کارشناسی برای اجرای صحیح این طرح ارایه نشد. اگرچه شعار این میزگرد "سکوت شکسته میشود" بود اما به نظر نمیرسید در سخنرانیها و حتی میزگرد بعد از ظهر، سکوتی شکسته شده باشد.
مسئولان برگزار کننده نشست "جنگلها و محیط زیست ایران، گذشته، حال و آینده" فرهنگستان علوم بارها اعلام کردند که در پذیرش میهمانان به دلیل محدودیت فضا، معذوریت دارند و حتی برای پوشش رسانهای این برنامه نیز به همین دلیل، تدبیری نیاندیشیدند اما جلسه آنقدرها هم که تصور میشد، با ازدحام جمعیت روبهرو نبود. نمایندگان مجلس شورای اسلامی که این روزها مدافعان سرسخت اجرای تنفس در جنگلهای شمال هستند، در این نشست حضور نداشتند. مجید مخدوم دبیر اجرایی این نشست نیز در پاسخ به پرسشی درباره عدم حضور نمایندگان مجلس بیان کرد: 6 نماینده مجلس از جمله رییس کمیسیون کشاورزی و رییس فراکسیون محیط زیست و توسعه پایدار مجلس شورای اسلامی برای نشست دعوت شده بودند و با وجود پیگیریهای برگزار کنندگان همایش این افراد به فرهنگستان علوم نیامدند.
در نشست فرهنگستان علوم جای خالی اعضای هیات علمی دانشگاههای تربیت مدرس، ساری و گرگان به عنوان سه دانشگاهی که قرار است با کمک یکدیگر دستورالعمل ابتدایی طرح تنفس را تدوین کنند، احساس میشد اما حضور پررنگ دانشجویان دانشگاه علوم و تحقیقات با توجه به محدودیت در پذیرش میهمانان اندکی عجیب به نظر میرسید. اعضای شورایعالی جنگل نیز به عنوان مهمترین نهاد تصمیمسازی در زمینه جنگل، در میزگرد و نشست روز چهارشنبه فرهنگستان علوم، حضوری فعال داشتند.
پیچ بُری با سود میلیاردی
عباسعلی نوبخت معاون امور جنگل سازمان جنگلها به عنوان یکی از حاضران در میزگرد، متخلفان عرصههای منابع طبیعی را به سه گروه تقسیم کرد.
به گفته وی گروه اول افراد ضعیفی هستند که همواره بخش دولتی با آنها برخورد قاطع کرده است. گروه دوم در دعاوی، گاهی پیروز و گاهی مغلوب میشوند و گروه سوم گروهی هستند که منابع طبیعی قادر به شکست آنها در هیچ یک از دعاوی نبودهاست.
نوبخت با اشاره به بخشی از اقدامات غیر قانونی انجام شده در عرصههای طبیعی، منشا برخی از این تخلفات را منافع اقتصادی گروهی خاص معرفی کرد.
وی اضافه کرد: بر اساس محاسبات انجام شده پیچبریها در جایی رخ میدهد که مصالح ساختمانی در آن قرار دارد. یک پیچ بری چهار هزار متری 6 میلیارد تومان برای پیمانکار منفعت دارند و صاحبان قدرتی هستند که از این اقدامات حمایت میکنند.
معاون امور جنگل سازمان جنگلها، حفظ این عرصه های طبیعی را ضرورت امروز ایران دانست زیرا جنگلها به دلیل توانایی که در جذب آب دارند، ابزار مناسبی برای مدیریت بحران آب کشور به حساب میآیند.
وی اگرچه خود را مدافع سرسخت تنفس اعلام کرد، اما به این نکته هم تاکید کرد که اگر بدون اعتبار بخواهیم به جنگل تنفس دهیم از سوی دیگر بام افتادهایم.
نوبخت با تاکید بر مقابله با اجرای طرحهای مختلف عمرانی در جنگل، توقف واگذاری عرصههای جنگلی برای معادن و تغییر کاربریها، افزود: باید یک بانک زمین تشکیل دهیم و وضعیت زمینهایی که قبلا به متقاضیان واگذار شده را بررسی کنیم. زمینهایی که روی آنها اقدام خاصی انجام نشده از متقاضیان قبلی خلع ید و به بانک زمین تحویل داده شود تا برای ایجاد اشتغال مردم شمال، به کار گرفته شوند.
توسعه لجام گسیخته تعطیل شود
معاون امور جنگل سازمان جنگلها تنها کسی نیست که بر توقف تغییر کاربری اراضی جنگلی تاکید دارد. خسرو ثاقب طالبی، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع نیز به این نکته اشاره کرد و گفت: تنفس نباید تنها به معنی تعطیل کردن بهرهبرداری چوب باشد. بلکه بهرهبرداری از معدن، خاک، ساخت و ساز بیرویه، توسعه لجام گسیخته و غیره نیز باید تعطیل شود. اگر فقط مدیریت جنگل را معطوف به عدم بهرهبرداری از چوب کنیم، اما سایر معضلات عرصههای طبیعی سر جای خود باقی بماند و مشکلات اقتصادی و اجتماعی عرصههای طبیعی حل نشود، طرح تنفس نیز مانند سایر طرحها شکست میخورد.
وی همچنین دادن زمان با برگزاری جلسات متعدد و اجرایی نشدن نتایج این جلسات را یکی از معضلات موجود در مدیریت عرصههای طبیعی اعلام کرد.
به گفته ثاقب طالبی در هر مسئله علمی سه ضلع آموزش، پژوهش و اجرا دست به دست هم میدهند تا راهکار درست ارایه شود، اما در برنامهریزیهای ایران اغلب پژوهش ها حلقه مفقوده است. این بخش نیرو و اعتبار کافی ندارد و نیروهای باتجربه آن بازنشسته شده و برای جذب نیروی جدید به دلیل مسایل اداری با مشکل مواجه هستیم.
سازمان جنگلها در ریل نادرست
محمد رضا مروی مهاجر، استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران نیز با اشاره به اینکه سازمان جنگلها از ابتدا در جاده اشتباه قرار گرفته است، واگذاری طرحهای جنگلداری به مجریان خصوصی را اقدامی نادرست توصیف کرد.
به گفته وی بخش خصوصی باید به دنبال منافع اقتصادی خود باشد، اما سازمان جنگلها باید به فکر آینده جنگل باشد.
مهاجر نظر منتقدین طرح تنفس و نگرانی آن ها در زمینه نابودی جنگل با خروج مجریان طرحهای جنگلداری از عرصههای طبیعی را نوعی توهین به سازمان جنگلها و عملکرد این سازمان اعلام کرد.
به گفته وی سازمان جنگلها مسئولیت حفاظت از این اکوسیستم طبیعی را به عهده داشته و با مجری خصوصی یا بدون مجری، باید بتواند این وظیفه را به درستی انجام دهد.
این استاد دانشگاه تهران، مدیریت جنگل آموزشی خیرودکنار نوشهر را نمونه موفقی از طرحهای جنگلداری اعلام کرد، زیرا مدیریت در این عرصه بر اساس حوضه آبخیز انجام شده، اما وی نگران عدم اجرای کامل خروج دام از جنگل خیرودکنار هم بود.
مهاجر معتقد است: طرحهای جنگلداری اجرا شده توسط سازمان جنگلها، نه تنها بر اساس مدل حوضه آبخیز مدیریت نمیشوند، بلکه در 80 درصد عرصههای جنگلی، دام وجود دارد که این مسئله خلاف موازین علم جنگلداری است.
طرح موفق و غیر موفق نداریم
اگرچه مهاجر طرحهای جنگل خیرودکنار نوشهر را موفق اعلام کرد، اما هادی کیادلیری رییس دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی علوم تحقیقات و رییس سابق انجمن جنگلبانی نیز بر این باور است که طرح موفق و غیر موفق جنگلداری نداریم.
وی افزود: وقتی هدف طرحهای جنگلداری اشتباه است، فقط طرحها با خسارت کمتر یا بیشتر در جنگل اجرا شدهاند. زیرا در طرحهای جنگلداری، مزیت اقتصادی بر حفظ اکوسیستم جنگل ارجحیت داشته است.
کیادلیری، تنفس را به مفهوم تغییر رویکرد طرحهای جنگلداری از مباحث اقتصادی به اکولوژیکی اعلام کرد.
به گفته وی اگرچه منتقدان طرح تنفس نگران کمبود چوب هستند، اما از آنجا که فقط 10 درصد از نیازهای چوبی کشور از جنگلها تامین میشود، با حذف بهرهبرداری دولتی از جنگلها، مردم میدانند هر کامیونی که از جنگل خارج میشود، محموله قاچاق است؛ بنابراین میتوانند به دولت در کنترل قاچاق کمک کنند. در چنین شرایطی شناسایی کارخانههای مرتبط با قاچاقچیان چوب نیز راحتتر خواهد شد.
رییس دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی علوم تحقیقات همچنین بر این باور است که سازمان جنگلها با کمبود تجهیزات و نه کمبود نیرو، مواجه است. زیرا با توقف بهرهبرداری میتوان نیروهای فعال در بخش نشانهگذاری و غیره را به عرصه اعزام کرد. در واقع پس از توقف بهرهبرداری 30 درصد نیروهای سازمان را میتوان در انجام سایر فعالیتها، به کار گرفت.
البته در پاسخ به این اظهارات کیادلیری، یکی از حاضران جلسه به منع اداری برای به کار گرفتن افراد در خارج از پستهای سازمانی اشاره کرد.
ساختار سازمان جنگلها باید اصلاح شود
مجید مخدوم، دبیر علمی همایش فرهنگستان علوم، تنها راه نجات عرصههای طبیعی را از بین بردن فقر اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی میداند.
احمد رحمانی رییس بخش تحقیقات جنگل موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور نیز معتقد است که از پتانسیل سیاستهای ابلاغی مقام معظم رهبری تاکنون به درستی بهره گرفته نشدهاست. وی اضافه کرد: باید فرصتها را از دست ندهیم.
رییس بخش تحقیقات جنگل با تاکید بر اجرای برنامههای پایش برای مدیریت بهینه جنگلها، آمادگی بخش تحقیقات برای پذیرش این مسئولیت را اعلام کرد.
به گفته وی باید برای حفظ عرصههای طبیعی واگذاری این عرصهها برای پروژههای سدسازی و غیره متوقف شده و همچنین جایگاه تشکیلاتی منابع طبیعی و محیط زیست باید اصلاح شود.
رحمانی عنوان کرد: با ادغام بخش معاونت طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان جنگلها، وزارت منابع طبیعی تشکیل شود.
محمد رضا گنجی رییس انجمن جنگلبانی نیز وجود سازمان جنگلها در زیر مجموعه وزارت جهاد کشاورزی را سیاستی نادرست توصیف کرد.
وی با تاکید بر لزوم تغییر ساختار و تشکیلات منابع طبیعی، ادامه روند فعلی را برای جنگلها به حدی خطرناک دانست که این رویه منجر به حذف جنگلها خواهد شد. بنابراین در آیندهای نه چندان دور، فقط تصویری از جنگلها را در اختیار خواهیم داشت.
رییس انجمن جنگلبانی آیندهای را پیش بینی میکند که مردم شمال با دیدن یک لکه ابر در آسمان، ناگزیر به فرار باشند، زیرا سیل امنیت را از زندگی آنها سلب خواهد کرد.
البته حمید گشتاسب، مدیرکل دفتر زیستگاهها و امور مناطق سازمان حفاظت محیط زیست به عنوان یک کارشناس گفت: سازمان حفاظت محیط زیست مجموعهای نظارتی است که با تبدیل شدن آن به وزارتخانه جایگاه آن تنزل مییابد و نمیتواند به وظایف نظارتی خود عمل کند. بنابراین بهتر است به جای فکر کردن به این ادغام، به تقویت ساختار این سازمان توجه شود.
اگرچه گشتاسب سازمان حفاظت محیط زیست را مجموعهای نظارتی میداند اما به گفته مروی مهاجر، استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران، معاونت محیط طبیعی این سازمان فعالیتهای اجرایی انجام داده و وظیفه نظارتی به عهده ندارد.
سد کمبود اعتبار؛ پیش روی برنامه ملی جنگل
ناصر مقدسی رییس شورایعالی جنگل نیز با اشاره به تدوین برنامه ملی جنگل، برنامه عمل مقابله با بیابانزایی و سایر برنامهها در این سازمان عنوان کرد: برنامه ملی جنگل تهیه شده ولی به دلیل مشکل بودجه اجرایی نشد.
وی گفت: سازمان جنگلها به عنوان دستگاه متولی عرصههای جنگلی بعد از نیم قرن تجربه بر اساس آخرین ارزیابی منابع کمی و کیفی، به صورت آگاهانه به این نتیجه رسید که فشار را باید از روی جنگلها برداریم.
مقدسی ادامه داد: کشورهای زیادی از سال 2010 حاضر شدند با هزینههای گزاف، استراحت را در جنگلهای خود اجرا کنند. کشور ضعیفی مثل فیلیپین حاضر شده 500 هزار شغل را کنار بگذارد، فقط برای اینکه جنگلهای طبیعی خود را حفظ کند.
وی عنوان کرد: مقصود ما از استراحت رهاسازی نیست. برای مناطقی که از ضریب حفاظتی بالا برخوردارند، مثل پارک ملی نیز طرح مدیریت داریم و در گام بعدی استفاده از مدیریت مشارکتی برای مدیریت پایدار این عرصهها را مدنظر قرار خواهیم داد.
رییس شورای عالی جنگل بیان کرد: در دو سه سال گذشته تلاش شده پیامدهای اقتصادی اجتماعی و غیره تغییر سیاستهای پنجاه ساله طرح جنگلداری، به دقت بررسی شود.
مرتضی شریفی عضو شورای عالی جنگل نیز در پاسخ به نگرانیهای موجود در زمینه از دست رفتن مشاغل با حذف طرحهای جنگلداری، تاکید کرد: با تدوین طرحهای مدیریت پایدار جنگل (SFM) در دوران گذار، در فاز مطالعات معیشت جایگزین برای شغلهای از دست رفته و منابع جایگزین شناسایی میشود تا طرحهای کلاسیک موجود به طرحهای مدل SFM تغییر ماهیت دهند.
وی افزود: باید برای همه مسایل در چارچوب کتابچههای مصوب، برنامهریزی دقیق انجام شود./
L-950829-01
دیدگاه تان را بنویسید