سهم 60 میلیون دلاری ایران از بازار 100 میلیارد دلاری گیاهان دارویی/ نگارش سالانه 125 میلیون نسخه دارو با پایه گیاهی در آمریکا

مدیرکل امور مراتع سازمان جنگل‌ها سهم گیاهان دارویی ایران از بازار 100 میلیارد دلاری جهان را 60 میلیون دلار اعلام کرد. در حالی که به گفته وی اگر سهم تجارت زعفران ایرانی را که در ردیف گیاهان دارویی طبقه‌بندی می‌شود را از این تبادلات کم کنیم، فقط 24 میلیون دلار سهم صادرات گیاهان دارویی ایران خواهد شد. این روند منطبق بر پتانسیل‌های کشور در این حوزه نیست.

مدیرکل امور مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور امروز در گفت‌وگو با خبرنگار ایانا با اشاره به اینکه 385 هزار گونه گیاهی در جهان شناسایی شده است، تعداد گونه‌های گیاهی بومی کشور را هشت‌هزار گونه اعلام کرد.

ابوالفضل یاوری افزود: دوهزار گونه گیاهی غیربومی نیز به ایران وارد شده است.

به گفته وی، از 10 هزار گونه گیاهی موجود در ایران، یک هزار و 200 گونه خاصیت دارویی دارند.

مدیرکل امور مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور خاطرنشان کرد: پیش‌بینی شده در سال 2050 حجم تجارت جهانی گیاهان دارویی به رقم پنج تریلیون دلار برسد، زیرا سهم این گیاهان با توجه به تغییر الگوی مصرف و ورود آنها به صنایع غذایی، دارویی، تهیه مواد بیولوژیک، سموم و... در حال افزایش است.

یاوری ورود ساختارهای بیمه‌ای به پرداخت هزینه داروهایی با پایه گیاهی در سراسر جهان را عاملی برای افزایش مصرف داروهای گیاهی اعلام کرد.

به گفته وی، در ایران نیز اگر داروهای با پایه گیاهی مراحل آزمایشات بالینی را طی کرده باشند، دکترها می‌توانند این داروها را تجویز کرده و بیمه هزینه‌های مرتبط با آن را پرداخت خواهد کرد.

یاوری ادامه داد: در آمریکا سالانه 125 میلیون نسخه از داروهای با پایه گیاهی نوشته می‌شود.

یک‌پنجم چین گیاه دارویی کشت می‌کنیم

توجه روزافزون به استفاده از گیاهان دارویی، حیات این گونه‌های گیاهی در رویشگاه‌های اصلی را به خطر می‌اندازد، زیرا افراد به‌دلیل خواص این گیاهان و منافع اقتصادی حاصل از برداشت آن، تمایل بیشتری برای جمع‌آوری این گونه‌ها از طبیعت پیدا می‌کنند. به همین دلیل مدیرکل امور مراتع سازمان جنگل‌ها بیان کرد: باید بر کشت و اهلی کردن گونه‌های گیاهان دارویی متمرکز شویم. در حال حاضر در کشوری نظیر چین حدود 200 گونه گیاه دارویی کشت می‌شود، اما در ایران فقط 40 گونه گیاه دارویی می‌کاریم.

وی یادآور شد: رویشگاه برخی از گونه‌های صنعتی و دارویی بسیار حساس است؛ بنابراین باید به توسعه رویشگاه‌های طبیعی این گونه‌ها و حتی کشت و اهلی کردن آنها توجه ویژه شود.

یاوری در تشریح دیدگاه خود عنوان کرد: تولید گز انگبین ناشی از فعالیت حشره‌ای به نام پسیل به روی یکی از افراد خانواده گون (آستراگالوس) است. این حشره شیره این گیاه را که بسیار تلخ است، مکیده و با بزاق خود مخلوط می‌کند. سپس شیره‌ای سفید رنگ از خود روی ساقه گیاه به جا می‌گذارد که در تولید شیرینی گز از آن استفاده می‌شود.

وی با اشاره به قیمت بالای گزانگبین در بازار تأکید کرد: جمع‌آوری شیره حاصل از فعالیت پسیل برای گیاه مخاطره‌ای ندارد، اما زیستگاه این گونه شکننده بوده و رویشگاه‌های آن بسیار محدود است.

مدیرکل امور مراتع سازمان جنگل‌ها اظهار داشت: در ارتباط با برخی گونه‌های دارویی کشور در چند سال اخیر، اقدامات مناسبی برای اهلی کردن گیاهان دارویی انجام شده و دیم‌زارهای کم بازده محل مناسبی برای توسعه گیاهان دارویی چند ساله هستند.

یاوری اضافه کرد: کشت گیاهان دارویی در مزارع دیم علاوه بر اینکه نیاز به آب کمتری نسبت به محصولی نظیر جو و گندم دارد، برای کشاورزان هم صرفه اقتصادی بیشتری به همراه خواهد داشت.

وی همچنین گفت: با استقرار گونه‌های گیاهی چند ساله در اراضی دیم، خاک هم حفظ می‌شود؛ بنابراین منافع کشور ایجاب می‌کند که با حمایت‌های لازم نسبت به کشت و توسعه گیاهان دارویی، صنعتی و معطری نظیر گل رز در کشور اقدام کنند.

مدیرکل امور مراتع سازمان جنگل‌ها افزود: در یکی دو سال اخیر بحث طرح تلفیقی گیاهان دارویی در دل طرح‌های مرتعداری به منظور اقتصادی کردن فعالیت‌های مرتعداری در قالب تهیه طرح همچنین احیا و توسعه رویشگاه‌های گیاهان دارویی مطرح شده است.

یاوری خاطرنشان کرد: تلاش کردیم به صورت طبیعی با الگو گرفتن از شرایط همان منطقه، نسبت به توسعه گیاهان دارویی به صورت کپه‌ای و روش‌های مناسب در اراضی طبیعی، اقدامات لازم را انجام دهیم.

وی ادامه داد: طرح‌های تلفیقی از این دست در دستور کار ما قرار داشته و در برنامه ششم سطح قابل ملاحظه‌ای برای توسعه گیاهان دارویی در اراضی مرتعی پیش‌بینی شده است.

صادرات خام کتیرا به اروپا

برداشت گیاهان دارویی از عرصه‌های طبیعی در چارچوب طرح‌های مرتعداری انجام می‌شود. در استان ایلام به‌تازگی مجوز برداشت کتیرا از گون‌زارهای این استان صادر شده است. به گفته مدیرکل امور مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور، رویشگاه‌های این گونه یک میلیون و 376 هزار هکتار وسعت دارد، اما این به مفهوم آن نیست که تمام سطح یاد شده توسط گون‌ها پوشیده شده باشد.

یاوری بیان کرد: استان‌های کرمانشاه، سمنان، اصفهان، کرمان، یزد، قم، مرکزی، خراسان‌های رضوی و شمالی و استان‌های مشابه اینها نظیر کردستان محل رویش گون است.

وی یادآور شد: در فصول خشک اجازه برداشت کتیرا از گون‌زارها صادر نمی‌شود، اما اگر شرایط بارندگی مطلوب باشد و گیاهان شادابی کافی داشته باشند، مجوزهای لازم برای برداشت کتیرا صادر می‌شود.

یاوری تأکید کرد: سالانه به طور متوسط 200 تن از مراتع کشور کتیرا برداشت می‌شود. بر اساس عمر مفید پایه‌های مختلف وضعیت برداشت متفاوت است، اما بعد از دوره گلدهی به مدت هفت تا هشت سال، بهترین برداشت محصول را می‌توان از عرصه‌های طبیعی داشت.

وی اظهار داشت: کتیرای برداشت شده از مراتع کشور را به آلمان، انگلیس و فرانسه به صورت خام صادر می‌کنند و ارزش هر کیلو گیاه کتیرای خام، حدود 80 هزار تومان است.

مدیرکل امور مراتع سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور عنوان کرد: متأسفانه قسمت عمده گیاهان دارویی در ایران به‌صورت خام صادر می‌شود. در چند دهه اخیر صنایع فرآوری گیاهان دارویی توسعه پیدا کرده و استفاده از گیاهان دارویی در بحث صنایع دارویی پیشرفت خوبی داشته است، اما باز هم صنایع فرآوری و تبدیل چه به صورت تکنولوژی‌های هایتک و چه سایر روش‌ها، ضعیف است.

یاوری اضافه کرد: بحث جمع‌آوری گیاهان دارویی از عرصه و انتقال آن تنها برای یک یا دو جامعه بهره‌بردار بازار و اشتعال ایجاد می‌کند، اما با فرآوری گیاهان دارویی بسته به نوع فرآوری و تکنولوژی همچنین نحوه مصرف آن در داخل و صنایع وابسته دارویی و صنعتی و غیره، ضریب ایجاد اشتغال تغییر می‌کند، ولی در شرایط کنونی گیاهان دارویی سهم زیادی در اشتغال و ارزش افزوده برای کشور ایجاد نمی‌کنند.

وی در پاسخ به این پرسش که آیا ایجاد کارگاه‌های فرآوری باعث اضافه برداشت از عرصه نخواهد شد، تدوین طرح و نظارت بر اجرا را راهکاری برای مقابله با اضافه برداشت اعلام کرد./

L-950706-01