ما و استراتژی "یک جاده و یک کمربند" چین در گفتوگو با دکتر محمدحسین عمادی، مشاور وزیر جهاد کشاورزی به بهانه سفر وزیر کشاورزی چین به ایران؛
ظرفیتهای سرمایهگذاری چین در کشاورزی ایران/ برای ارتباط با چین، طرح تجاری نداریم/ راه طیشده چین برای کشاورزی ایران
چین در افکار عمومی، نیمه خالی لیوان است؛ اجناس بنجل، تعطیلی کارخانههای داخلی ناشی از سیاستهای واردات دولت در 10 سال گذشته؛ اما محمدحسین عمادی که زمانی مشاور رئیس جمهوری افغانستان نیز بوده، با کولهباری از تجربه، به نیمه پر لیوان توجه دارد. او میگوید: باید تلاش کنیم تا از تکنولوژی و محصولات اروپاییِ چین در بخش کشاورزی استفاده کنیم.
اشاره: چین در افکار عمومی، نیمه خالی لیوان است؛ اجناس بنجل، تعطیلی کارخانههای داخلی ناشی از سیاستهای واردات دولت در 10 سال گذشته؛ اما محمدحسین عمادی که زمانی مشاور رئیس جمهوری افغانستان نیز بوده، با کولهباری از تجربه، به نیمه پر لیوان توجه دارد. او میگوید: باید تلاش کنیم تا از تکنولوژی و محصولات اروپاییِ چین در بخش کشاورزی استفاده کنیم. ورود وزیر کشاورزی چین به ایران، زمینه مناسبی به دست داد تا با عمادی مشاور وزیر جهاد کشاورزی و عضو انجمن دولتی ایران و چین درباره ظرفیتهای کشاورزی چین برای کشاورزی ایران و استراتژی "یک جاده، یک کمربند" این کشور به گفتوگو بنشینیم.
ابتدا بفرمایید مزایا و امتیازات کشور چین در بخش کشاورزى چیست تا بتوانیم روى آن حساب کنیم؟
قبل از هر چیز بهتر است اطلاعات کلی از کشاورزى چین و تحولات سه دهه گذشته آن بیان کنم. چین طی ۲۰ سال (۲۰۰۰ - ۱۹۸۰)، به راهی رفت که دیگر کشورها آن را در یک قرن پیمودهاند. در این مدت، کیفیت زندگی مردم چین ۲۲ برابر بهتر شده، درآمد سرانه روستاییان ۵۴ برابر افزایش و شمار جمعیت کمدرآمد از ۵۳ درصد به هشت درصد کاهش یافت.
هرچند سهم کشاورزی از تولید ناخالص داخلی ۹ درصد است، اما ارزش تولیدات کشاورزی و فرآوری آن در این کشور در سال ۲۰۱۲ به رکورد۲۲۰ میلیارد دلار رسید.
اما اگر بخواهم به زمینههاى همکارى اشاره کنم باید بگویم که سه زمینه اصلی برای همکارى ایران و چین وجود دارد که عبارتند از تأمین نیازهای سرمایهگذاری مالی، همکاریهاى فنى و تکنیکى با مشارکت بخش خصوصی ایران و تسهیل صادرات محصولات کشاورزى. تعیین اولویتهاى بخش و تدوین طرح تجاری، گام نخست برای جذب سرمایه و سرمایهگذاران چینی است.
ظرفیتهای سرمایهگذاری چین برای ورود به بخش کشاورزی ایران چیست؟
محدودیتهای دو دهه گذشته در جذب سرمایهگذار برای بخش کشاورزی، تعیین اولویتها و تدوین طرح تجاری، نخستین گام در راستای جذب سرمایهگذاران چینی است. شرکتها و سرمایهگذاران چینی گزینههای مناسبی برای تأمین سرمایه و تکنولوژى مورد نیاز ایران در بخش کشاورزی هستند.
کشور چین در حال حاضر بهدلیل داشتن نیروی انسانی ارزان و مدیریت بهینه در مقیاس بزرگ و حمایت متمرکز دولتی بزرگترین کارخانه تولید جهان است و طرف اول تجاری 138 کشور جهان بهشمار میرود. تراز تجاری چین با آمریکا نیز مانند ایران به نفع چین مثبت است. حجم مبادلات بین ایران و چین تنها یک درصد حجم مبادله این کشور با آمریکا هم نیست.
چین غول بزرگ اقتصادی جهان است که در سه دهه گذشته رشد اقتصادی خوبی داشته و قابل مقایسه با هیچیک از کشورهای جهان نیست. در حال حاضر این کشور بزرگترین فروشنده بسیارى از کالاها بهشمار میرود.
چین بهدلیل آنکه بنا بر نیاز خریدار و متقاضی، کالاهای با قیمتهای متفاوت تولید میکند از انعطاف خوبی در بازار جهان برخوردار بوده و قیمت تمامشده حتى کالاهای درجه یک چینی در مقایسه با کالاهای اروپایی که کیفیت مشابهی دارند به مراتب کمتر است.
استراتژىستهای چینی در زمینه راه ابریشم از استراتژی "یک جاده یک کمربند" خبر میدهند. این استراتژی دارای چه ابعادی است و ایران از آن چه بهرهای میتواند ببرد؟
در حال حاضر چین تمام سرمایه خود را روی استراتژی "یک جاده یک کمربند" متمرکز کرده است. این جاده شاهراه ظهور تمدن جدیدی به نام چین خواهد بود. اهداف اصلى دولت چین در این باره متعدد است. اما ایران میتواند از این استراتژى استفادههاى خود را ببرد براى مثال:
١- توسعه منطقه شرق چین به همراه توسعه ارتباط بیشتر بین ایران با جهان بهویژه با شرق؛
٢- انتقال انرژى کالا و بسط ارتباطات؛
٣- توسعه روابط و مراودات مردم دو کشور و گردشگرى شمال - جنوب؛
٤- ترکیب یک جاده یک کمربند با ایده اوروآسیا و کمربند شمال جنوب؛
٥- بنیاد گذاشتن تعامل بیشتر شرق و غرب؛
٦- تحول در نظم جهانى و ایجاد بنیان نوینى در مبادلات و سازندگى و توسعه بینالمللی؛
٧- یک راه و یک کمربند تحول فرهنگى نیاز دارد که از طریق تعامل بین تنوع و تفاوتها ایجاد میشود؛ لذا باید زمینه تعامل فرهنگهاى متفاوت را ایجاد کرد؛
٨-در واقع ما یک راه ابریشم نداشتیم بلکه راههایی بوده که مسیر عبور ابریشم بودهاند؛
٩- ایران باستان شانه ارتباطى جاده ابریشم بین چین و اروپا بوده است. راه ابریشم جدید از همان مسیر نمیگذرد، بلکه استراتژى توسعه روابط جهانى چین بوده که سوار بر مسیر سنتى است.
مسیر جاده ابریشم، مسیر جدیدی است که بانک توسعه زیرساخت آسیا و سرمایه و داراییهای کشور چین، منابع مالی آن را تأمین میکند. این مسیر از سراسر چین عبور کرده و با عبور از منتهیالیه غربی این کشور وارد آسیای میانه میشود، سپس در ایران دو شاخه میشود. بخشی از این جاده از خاک ایران عبور کرده و بخش دیگر آن با عبور از دریای خزر وارد آذربایجان و در نهایت اروپا میشود.
این جاده یک مسیر آبی هم دارد که با عبور از کانال سوئز و خلیج فارس دوباره به سمت چین بازمیگردد و در نهایت یک کمربند را میسازد. در مسیر خشکی راه ابریشم جدید یک جاده اتوبانى به همراه مسیر ریل راهآهن و به همراه خط لوله نفت و گاز و در کنار بزرگترین فیبر نوری جهان در این مسیر ایجاد خواهد شد. برنامههای ساخت این جاده به سرعت توسط چین در حال پیگیری بوده و بدون شک جاده ابریشم محل ظهور بلوک اقتصادی جدیدی در مناسبات جهان خواهد شد. منافع ملی ما ایجاب میکند که با رعایت ملاحظات از مزایاى این فرصت استفاده کنیم.
معروف است که چین برنده در جنگ قیمتهاست، آیا ایران میتواند با توجه به جو چینهراسی از این مزیت چشمپوشی کند؟
به نکته خوبی اشاره کردید. در حال حاضر چین در جنگ قیمتها، برنده است؛ زیرا این کشور علاوه بر اینکه کالاهایی با قیمتهای متفاوت تولید میکند، در بازارهای جهانی انعطاف فرهنگى و اجتماعى لازم را دارد و متأسفانه چین با 1.4 میلیارد نفر جمعیت، قربانی پروژه چینهراسی شده که خود یک پروژه بینالمللی است و با توهم توطئه نیز هماهنگ است.
اگر جنس بیکیفیت (بنجل) چینی به بازار ایران راه مییابد دو دلیل دارد؛ نخست اینکه تاجران ایرانی بهدلیل قدرت کم خریدار بهدنبال جنس ارزان است، دوم بهدلیل نبود نظام استاندارد و کنترل کیفیت در ایران کالاها بدون آزمون به کشور وارد میشود و نظارت دقیقی بر گمرکات وجود ندارد و با اصلاح این معایب، بدون شک میتوانیم از مزایای کالاهای با کیفیت و ارزان چینی بهرهمند شویم.
چین پس از سالها عضو سازمان تجارت جهانی شده الان هم تابع قوانین سازمان تجارت جهانی است. این کشور مانند سایر کشورها دنبال منافع ملی خود است و طبیعی است که در معاملات بهدنبال منافع مردم خود باشد؛ بنابراین اگر قصد مذاکره با چین را داریم باید با شناخت نقاط قوت و ضعف این کشور و نیازهای ایران با شناخت کامل از توان و نقاط ضعف چین بر سر میز مذاکره بنشینیم.
ایران بهویژه در بخش کشاورزی چه کمکهایی را میتواند از چین دریافت کند؟
این کمکها شامل تأمین نیازهای سرمایهگذاری مالی، کمکهاى فنى و تکنیکى با مشارکت بخش خصوصی ایران و تسهیل صادرات محصولات کشاورزى و شیلاتى ایران به چین یا از طریق چین به دنیا است.
چین بهراحتی میتواند بخش عمدهاى از نیازهای سرمایهگذاری ایران را تأمین کند. بعد از تحریم بسیارى کارخانههای فرآورى ایرانی تعطیل است و نیاز به سرمایهگذار داریم.
در حال حاضر اگرچه یک سال از امضای برجام میگذرد، اما بانکهای اروپایی از ترس تبعات مبادله با ایران نشستهای کاری خود با ایران را در کشورهای ثالث نظیر امارات یا غیره برگزار میکنند و هنوز LC برای بانکهای ایرانی باز نکردهاند، اما ایران و چین یک خط اعتباری 20 میلیارد دلاری دارند که هفت تا هشت بانک خصوصی ایران میتواند با گشایش LC ، زمینه تبادلات تجاری بین دو کشور را فراهم کند.
سرمایهگذاران خصوصی چین بنا به توصیه دولت خود آمادگی ورود به بازار ایران را دارند. در چارچوب پروژه جاده ابریشم هر استاندار چینی تا سقف 100 میلیون دلار با کشورهای در مسیر این جاده میتواند وارد معامله شود. چین 30 تا 40 استان دارد که میتوانند در چارچوب مسیر ابریشم با ایران وارد تبادل تجاری شوند.
در 20 سال گذشته بهدلیل تحریمها و مشکلات داخلی از انواع تکنولوژیها عقب افتادهایم. چین از نظر تکنولوژی ماشینآلات، سموم شیمیایی و بذر در این مدت پیشرفتهای خوبی داشته که میتوان از آن استفاده کرد.
اجازه بدهید به مسائلی فراتر اشاره کنم، برخى از کالای درجه یک چینی در مقایسه با کالاهای اروپایی ارزانتر است اروپا و آمریکا بسیاری از محصولات را با مارک خود در چین تولید میکنند. یا مونسانتو پیشرفتهترین کمپانی تولید بذر در جهان در چین بذر تولید میکند. بسیاری از علفکشهای اروپایی هماکنون در کمپانیهای چینی تولید میشود، اما علفکشهای درجه یک راهی آلمان و کشورهایی با سیستم کنترل قوی رفته و درجه چندمهای چینی به بازار ایران وارد میشود.
ولی در دهه گذشته مردم تنها شاهد اجناس بیکیفیت چینی بودهاند؟
اگر بهدنبال کیفیت هستیم که هستیم، باید سیستم نظارتی خود را تقویت کنیم تا جنس بیکیفیت وارد ایران نشود؛ در این صورت میتوان از چین بهعنوان شریک تجاری مناسب استفاده کرد.
ما نخست باید نظام نظارت و کنترل خودمان را مدیریت کنیم. نظام واردات استاندارد، کنترل کیفیت و سلامت غذایی داشته باشیم. به این ترتیب هر تاجری میتواند واردات انجام دهد، اما اگر کیفیت محصولی که ثبت سفارش شده مناسب نبود، دولت نباید به آن اجازه ورود به کشور را بدهد.
چین آمادگی همه نوع همکاری با سایر کشورهای جهان را دارد؛ زیرا اقتصاد چین در سرمایه و تکنولوژی به اشباع رسیده است. به همین دلیل در صنعت فولاد، ماشینسازی و... آمادگی همکاری خود با سایر کشورهای جهان و ازجمله ایران را اعلام کرده است. اصل نخست چین این است که با درهای باز و رقابت کار کند و البته امنیت داخلی خود را به هیچ وجه در تعامل با کشور دیگری به خطر نمیاندازد.
آیا واردات از چین نمیتواند منجر به بیکاری بیشتر کارگر ایرانی شود؟
چین در بسیاری از پروژههای سرمایهگذاری ایران شرط تأمین 60 درصد کالاها از بازار کشور را مطرح میکند. به این ترتیب امنیت شغلی در ایران به مخاطره خواهد افتاد، اما شرایط چانهزنی در قراردادها وجود دارد و میتوان جلوی این مخاطرات را گرفت.
این مسئله بهطور کامل بر اساس سیاستهای ملی هر کشوری قابل تنظیم است. مثلاً یک کشور آفریقایی تا 100 درصد سرمایه پول و کالای مورد نیاز خود را از چین میآورد، اما استرالیا میگوید 10 درصد ماشینآلات چین را میخواهم و بقیه کمکها را نمیپذیرد. در واقع این مسئله در اختیار دولتها است و قابل تغییر است.
ظاهراً چین علاوه بر این، در کشورهای حتی پیشرفته در امر کشاورزی فرامرزی سرمایهگذاری کرده است؟
بله. چین پیشرفتهترین کشور جهان در اقتصاد و کشاورزى فرامرزی است؛ بسیارى مزارع در ایتالیا و فرانسه را خریده است. زمینهای ایسلند که زیر یخها بود و به دلیل گرمایش زمین آزاد شده، برای تأمین نیازهای چین زیر کشت گندم رفته و مالک بسیارى از گاوداریهای بزرگ کانادا است. چین برای تأمین نیازهای غذایی خود مایل است در صنعت شیلات ایران سرمایهگذاری کرده و محصول تولیدی را به چین ارسال کند. در حال حاضر نیز یک شرکت چینی در چابهار خیار دریایی تولید میکند.
ایران کشوری با مشکلات متعدد زیستمحیطی است. کمبود منابع آب اجازه توسعه تولید محصولات کشاورزی را از مسئولان سلب کرده و چین در سرمایهگذاریهای بخش کشاورزی بهدنبال تأمین نیازهای خود است.
یکی از شرایط تسهیل ورود سرمایه، قانونزدایی و شفافیت در قانون است. ایران در این باره در چه وضعیتی بهسر میبرد؟
در ایران هیچ سایتی نداریم که به زبان بینالمللی تمام قوانین سرمایهگذاری را به صورت شفاف مطرح کرده باشد. در حالی که در افغانستان -که من هشت سال مشاور رئیس جمهورش بودم- سایت "آیسا" وجود دارد که به علاقهمندان اجازه میدهد ظرف 48 ساعت بر مبنای قواعد سرمایهگذاری افغانستان شرکتی را به ثبت رسانده و با کارت اعتباری هزینههای ثبت شرکت را پرداخت کنند.
متأسفانه این امکان در ایران وجود ندارد. زیرا قوانین و مقررات شفاف نبوده و دست و پا گیر هستند. تا زمانی که این مشکلات حل نشود هیچ سرمایهگذاری جذب بازار ایران نخواهد شد.
ما از نظر سرمایه و تکنولوژی ضعف داریم. ما تکنولوژی ارزان کارآمد و متناسب میخواهیم و دنبال تکنولوژی 100 درصد پیشرفته نیستیم. ما میتوانیم از هلند هم تکنولوژی گلخانه وارد کنیم، اما مترمربعی 400 دلار هزینه برایمان دارد در صورتی که گلخانه خورشیدی چینی با هزینه ٣٥ دلاری به ازای هر مترمربع نیازهای کشور را تأمین میکند. این تکنولوژی در استان شان دونگ چین 530 هزار هکتار زمین را زیر پوشش برده است. تا مدیریت بخش کشاورزی نتواند طرح تجاری سودآور و تضمین شده تعریف کند و ضمانت حفظ سرمایه و برگشت پول از مجاری معتبر و رسمى مشخص نباشد، سرمایهگذار وارد چرخه سرمایهگذاری در این بخش نخواهد شد.
پس وزارت جهاد کشاورزی راه سختی در پیش دارد؟
برای بخش کشاورزی باید چارچوبهای همکاری مشخص شود، علاوه بر موارد قانونی در حوزه کشاورزی، مثلاً ابتدا باید مشکلات را پیدا کنیم. نخستین مشکل ما آب است و بالابردن بهرهوری آب باید هدف اصلی دولت باشد.
باید نظامهای نوین تکنولوژی آبیاری که مصرف آب را به ازای تولید هر کیلوگرم محصول کاهش دهد و گلخانه هایی که تبخیر را کم کند و تولید محصول را افزایش دهد، در ایران ایجاد کنیم. همچنین باید بذرهایی داشته باشیم که راندمان مناسب داشته باشند و به دنبال آن تکنولوژی ماشین آلات و غیره را به بخش کشاورزی وارد کنیم. ما زمینههای نیاز خود را باید شناسایی کنیم و دقیقا مشخص کنیم که در حوزه آب چه نیازهایی داریم تا سرمایهگذاران را به مسیر درست هدایت کنیم.
باید در جاهایی که هدر رفت آب و تبخیر داریم، وارد برنامهریزی شویم. این کار باید توسط بنگاههای خصوصی دو کشور پیگیری و در چارچوبهای مشخص اجرا شود. میتوانیم روشهای آبیاری ضمانت شده از چین خریداری کنیم که کنترل و نگهداری، حتی آموزش به کشاورزان توسط این کشور انجام شود.
در حال حاضر چین نظام آبیاری خود را از فلسطین اشغالی و اسپانیا کپی کرده است. این نظام ترکیبی را بدون اینکه نیازی باشد با فلسطین اشغالی ارتباط بگیریم، میتوانیم از چین خریداری کنیم. این یک امتیاز بالا است.
به دلایل مختلف ایران نمیتواند از فلسطین اشغالی تکنولوژی خریداری کند. اما این کشور یکی از پیشرفتهترین نظامهای آبیاری منطقه را در اختیار دارد. کشور چین میتواند در این رابطه شریک تجاری خوبی برای دولت ایران باشد.
با توجه به وضعیت بحرانی آب در ایران میتوان با خرد و برنامهریزی جلوی بحران دشتها را بگیریم. تکنولوژی را البته 100 درصد نمیتوان از سایر کشورها وارد کرد، بلکه باید این تکنولوژیها بومیسازی شود./
L-950705-01
دیدگاه تان را بنویسید