نابرابری دیجیتالی میان شهر و روستا/ کارت اعتباری می‌تواند واسطه‌ها را به نفع کشاورزان از بین ببرد

وحید اسلام‌زاده

اشاره: محمد سلطانی‌فر، مدیر گروه علوم ارتباطات اجتماعی واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی از فروردین 1385 تاکنون معتقد است که باید فکری اساسی برای شکاف دیجیتالی میان کشورهای توسعه یافته و کشورهای در حال توسعه کرد. علاوه بر این توجه به شکاف دیجیتالی میان شهر و روستا از مهم‌ترین وظایف مسئولان به‌منظور تحقق توسعه پایدار است. در گفت‌وگوی حاضر تلاش کرده‌ایم تا موانع، و راهکارهای از میان برداشتن شکاف دیجیتالی میان شهر و روستا را مطرح کنیم. در این گفت‌وگو، مدیرکل دفتر مطالعات و برنامه‌ریزی رسانه‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به سیاست‌هایی توسعه فناوری اطلاعات در روستاها در برخی کشورها اشاره دارد. با توجه به اینکه 30 درصد از جمعیت ایران در روستاها زندگی می‌کنند و سرمایه عظیم منابع طبیعی و انسانی در روستاها نهفته است و از آنجا که روستا و روستایی می‌تواند منبع اصلی و بنیانی در تولید و رشد اقتصاد ملی باشد، بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات ( ICT ) را برای کشور ضروری می‌داند؛ زیرا تکنولوژی مذکور قادر است باعث توانمندسازی و تأثیرگذاری آگاهانه روی این قشر فراموش شده در روند توسعه روستاهای کشور باشد. ICT در روستاها می‌تواند در قالب مفهوم توانمندسازی به حساب آید و توانمندسازی می‌تواند ابعاد گوناگونی چون آموزش، بهداشت، دادوستد، درآمد، گردشگری، بهره‌وری و... را شامل شود. در ادامه گفت‌وگوی با دکتر سلطانی‌فر را می‌خوانید:

*آیا با بودن تکنولوژی و فناوری‌های جدید در روستاها موافق هستید؟

بدون‌شک! متأسفانه در کشور ما توجه چندانی به ظرفیت تکنولوژی‌های جدید در روستا نشده و این در حالی است که مناطق دوردست و روستاها به اینترنت و تکنولوژی‌های جدید هم پا و هم سنگ شهر نیاز دارند. مسلماً با توسعه ICT در روستاها گام مؤثری در راستای توسعه روستایی برداشته‌ایم. شاید ICT نتواند به خودی خود رفاه و آسایش را به روستاها ببرد، اما وجود این تکنولوژی در روستاها نشان از آسایش و رفاه در روستاها است. اگر قرار است شهر از تکنولوژی‌های جدید بهره ببرد، چرا روستاییان نباید از این تکنولوژی‌ها بهره ببرند؟ این حق روستاییان است که مانند شهروندان از تجارت الکترونیک و دولت الکترونیک و... بهره ببرند.

به‌نظر من در گسترش توسعه فناوری و اطلاعات به تمامی نقاط کشور هیچ مشکلی نداریم، چون از طریق فیبر نوری می‌توانیم این کار مهم را انجام دهیم. تمامی کاربردهایی که ICT در شهر دارد در روستاها هم دارد. مثلاً بانکداری الکترونیکی یکی از نیازهای شهری و روستایی مشترک است. کارت‌های اعتباری که ما در شهر استفاده می‌کنیم به همان میزان به کار یک روستایی هم می‌آید. حتی مشاهده شده که وجود کارت‌های اعتباری و بانکداری الکترونیکی باعث شده که کشاورزان محصولات خود را با اعتماد به نفس بیشتر و با قیمت بالاتری بفروشند. از این رو کارت اعتباری می‌تواند واسطه‌ها را به نفع کشاورزان از بین ببرد. در روستاها امکان تحصیل جوانان وجود ندارد و آنها مجبورند به شهر بروند، کارت‌های اعتباری می‌تواند هم بر جوان دانشجو و هم برای خانواده‌ها اعتماد خاطر بیاورد. عرصه تأثیرگذاری فناوری‌های ارتباطات و اطلاعات تنها به محیط‌های شهری منحصر و محدود نمی‌شود و دامنه آن تا دوردست‌ترین مناطق روستایی را دربر می‌گیرد و می‌تواند نقش مؤثری در فرایند توسعه روستایی ایفا کند.

ایفای نقش خدمات‌رسانی این فناوری فرایندی است که مستلزم زمان بوده و متأثر از مجموعه‌ای متنوع از عوامل است. تجربیات جهانی نشان می‌دهد که با برنامه‌ریزی صحیح، گسترش ICT می‌تواند دسترسی مردم روستایی به انواع خدمات بهداشتی، آموزشی و دولتی، ایجاد فرصت‌های شغلی، افزایش سطح آگاهی در زمینه فعالیت‌های تولیدی، کشاورزی و ترویجی، بازاریابی محصولات زراعی و غیرزراعی و... را بهبود ببخشد. گسترش ICT بدون توجه خاص به روستاها و مناطق محروم می‌تواند اثرات منفی مانند افزایش فاصله شهر و روستا، گسترش مهاجرت از روستا به شهر، از بین رفتن صنایع بومی، از دست دادن بازارهای محلی و... را به همراه داشته باشد.

آیا روستاییان به وب‌سایت هم نیاز دارند و اصولاً چه کاربردی برای آنها دارد؟

در هزاره سوم و با حضور فناوری‌های نوین، ابزار معرفی کشورها، شهرها و روستاها تغییر اساسی پیدا کرده و وب‌سایت‌ها و وبلاگ‌ها ابزار معرفی این مناطق در سراسر جهان شده‌اند. با توسعه امکانات زیرساخت فناوری اطلاعات، پیش‌بینی می‌شود که نه‌تنها شهرها و روستاها بلکه در آینده تقریباً تمام مردم خود یک وب‌سایت یا وبلاگ داشته باشند. تکنولوژی وب2 که در حال گسترش است و از هم‌اکنون مراحل پیاده‌سازی آن شروع شده به کاربران این اجازه را خواهد داد که به‌راحتی بتوانند وب‌سایت خود را طراحی کرده یا اگر وب‌سایتی نداشته باشند وب2 به‌صورت خودکار برای آنها سیستم جستجویی را طراحی می‌کند که مانند وب‌سایت اطلاعات را در اختیار همگان قرار می‌دهد.

خوشبختانه در کشور ما تعداد دانشجویان و دانش‌آموختگان روستاها زیاد شده است. این جوانان پتانسیل زیادی را در روستاهای خود می‌بینند و فکر می‌کنند با معرفی شاخص‌های روستایی مثل آداب و رسوم و... باعث جذب گردشگر یا سرمایه‌گذاری در روستاهای خود می‌شوند؛ لذا توسعه وب‌سایت‌های روستاها طبیعی بوده و در آینده با سرعت بیشتری ادامه می‌یابد. نکته جالب‌تر اینکه از هم‌اکنون شاهدیم با توسعه دفاتر ICT روستایی حداقل پنج روستای کشور خدمات فروش الکترونیک برای محصولات خود را ایجاد کرده‌اند و 150 روستا نیز بانکداری الکترونیک را از طریق اینترنت تجربه کرده‌اند و در برخی استان‌ها مثل استان گلستان، 220 روستا صاحب دفاتر ICT روستایی هستند که از این میان 50 روستای استان گلستان مجهز به بانکداری الکترونیکی شده‌اند. نکته‌ای را تا یادم نرفته بگویم: ایران در اجلاس جامعه اطلاعاتی ( WSIS ) که در آذرماه 1382 در ژنو با حضور 140 کشور برگزار شد با امضاء اعلامیه "اصول جامعه اطلاعاتی" متعهد شد که فناوری اطلاعات و ارتباطات را به تمامی مناطق کشور گسترش دهد. این فناوری می‌تواند با ایجاد جهش در انتقال اطلاعات و ارتباطات، روستاها را از حالت انزوا خارج ساخته و با از بین بردن مرزهای سنتی بین شهر و روستا نقش مؤثری در توسعه روستایی و ایجاد تعادل و توازن بین شهر و روستا و یکپارچگی آنها داشته باشد.

نخستین‌های ICT روستایی در جهان و ایران از چه زمانی آغاز به کار کردند؟

نخستین فناوری ارتباطات و اطلاعات روستایی دنیا در سال 1985 در یکی از روستاهای سوئد باجمعیتی بیش از 800 نفر راه‌اندازی شد. این روستا به‌شدت با افزایش مهاجرت جوانان روستایی روبه‌رو بود که دولت با تشویق و ترغیب مردم به استفاده وسیع از فناوری اطلاعات به مقابله با آن پرداخت. پس از آن، مراکز فناوری اطلاعات در سایر کشورهای دنیا به سرعت گسترش یافت به‌طوری که امروره نمونه‌های آن را در سراسر جهان می‌توان یافت. از کشورهای فعال در این زمینه انگلستان و فرانسه را می‌توان نام برد. ایران نیز از سال 1382 با امضای اعلامیه "اصول جامعه اطلاعاتی" متعهد شده که در ساختار جامعه اطلاعاتی جهانی تأثیرگذار باشد و از آن سال به بعد به‌طور جدی به این فناوری توجه کرده است و به‌عنوان مثال روستای شاهکوه از سال 1379 به اینترنت متصل شده است. به‌طور کلی چون نواحی روستایی به علت بُعد مسافت و پراکندگی، از بسیاری امکانات محروم مانده‌اند، استفاده از این فناوری می‌تواند به شکلی مؤثر در ارائه خدمات (آموزشی، اداری، بانکی و...) نقش داشته باشد. در این راستا وزرات فناوری اطلاعات و ارتباطات با همکاری مخابرات استان‌ها از مرداد 1383 در قالب "پروژه تجهیز 10هزار روستای کشور به دفاتر فناوری اطلاعات و ارتباطات روستایی" اقدام به راه‌اندازی دفاتر ICT روستایی در سطح کشور کرده است.

آموزش الکترونیکی در روستاها چگونه باید باشد؟

آموزش الکترونیکی به مجموعه وسیعی از نرم‌افزارهای کاربردی و روش‌های آموزش مبتنی بر فناوری گفته می‌شود که شامل آموزش‌هایی بر پایه رایانه، وب، اینترنت همچنین کلاس‌ها و دانشگاه‌های مجازی و... است. به عبارت دیگر آموزش الکترونیکی یا e-learning عبارت است از استفاده اطلاعات و ارتباطات در امر آموزش. بیشتر گفته می‌شود که وسایل ارتباط جمعی، فاصله بین انسان‌ها را کاهش می‌دهد. بدین‌ترتیب، می‌بینیم که دهقانان با پذیرش تلویزیون، رویدادها و مناظر شهر را به روستاها می‌کشند و از انزوای اجتماعی گذشته خود بیرون می‌آیند. همچنین طبقات مختلف اجتماع از آنچه در سطوح بالا می‌گذرد آگاهی می‌یابند.

در مجموع می‌توان گفت تکنولوژی ماهواره‌ای وسیله‌ای شده تا پخش تلویزینی برای مناطق روستایی، به شیوه‌ای مناسب‌تر و مؤثرتر و اقتصادی‌تر تبدیل شود. پخش ماهواه‌ای می‌تواند مشکلات مربوط به موانع طبیعی مانند کوهستان‌ها، جنگل‌ها، کویرها و دیگر مشکلات طبیعی را برطرف کند و مشاهده از راه دور و ارتباط تلفنی را برای روستاها تسهیل کند و این امر در حوزه‌های مختلف از قبیل وضعیت هوا، مراقبت‌های پزشکی یا طبابت از راه دور، اطلاعات کشاورزی در زمینه انتخاب زمان کشت و برداشت محصول و همچنین در برنامه‌ریزی برای آبیاری و آموزش مؤثر باشد. نکته مهم این است که تکنولوژی به‌طور کلی عنصری مهم از فرهنگ بشری است و در فرهنگ هر جامعه و پاره فرهنگ‌ها شکل و محتوای خاص خود را دارد و برای پذیرش و ورود آن به جوامع و خرده‌فرهنگ‌ها باید آن را به شکل بومی آن فرهنگ و بر طبق آیین و سنن مورد پذیرش هر فرهنگ خاص ارائه داد تا در پذیرش و رشد آن مانعی به‌وجود نیاید. آموزش الکترونیکی در روستا می‌تواند فاصله میان شهری و روستایی را کاهش داده و امیدهای نوینی در جامعه روستایی در جهت پویایی و تحرک در زمینه‌های تولید و بهره‌دهی ایجاد کند و موجبات ترقی اقتصادی را فراهم آورد.

از کاربردهای ICT در روستا درباره حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست بگویید؟

در روستاها آموزش نه‌تنها مورد نیاز محصلان است، بلکه آموزش به کشاورزان جهت بهبود و ارتقای کیفیت محصول و برای دامپروران محلی، جهت پرواربندی دام و طیور خود ضروری است که این امر باعث ارتقای بهره‌وری در محصولات روستاییان می‌شود؛ از تبعات مثبت آن نه‌تنها می‌توان به ارتقای سطح اقتصاد خانواده‌های روستایی و حرکت به سوی خودکفایی در محصولات کشاورزی اشاره کرد، بلکه می‌توان از مهاجرت به سمت شهرهای بزرگ جلوگیری کرد.

با توجه به اینکه اینترنت در بیشتر روستاها در آینده نزدیک به‌صورت همگانی در دسترس نخواهد بود و در صورت وجود اینترنت خانگی نیز هزینه‌های بالایی را دربر می‌گیرد؛ لذا پیشنهاد می‌کنم که اتاق‌های مجهز به سامانه‌های کمک آموزشی مانند ویدئو پرژکتور و... در روستاها تأسیس شده و آموزش روستاییان به‌صورت گروهی انجام گیرد. راه‌حل دیگر اتوبوس اینترنتی است. این پروژه در بسیاری از کشورهای پیشرفته پیاده‌سازی و نتایج حاصله از این ابتکار بسیار مؤثر واقع شده است. این پروژه در کشور ما نیز می‌تواند مفید واقع شود. پروژه اتوبوس اینترنتی برای نخستین‌بار در سال 1998 در کشور مالزی با اهداف آموزشی در مناطق روستایی تعریف شد. این پروژه با حمایت و همکاری UNDP ، وزارت آموزش و شرکت خودروسازی مالزی در مدت دو سال با هزینه 320 هزار دلار اجرا شد. این اتوبوس دارای 21 دستگاه رایانه، دستگاه پرینتر رنگی، اسکنر، پرده LCD ، دوربین دیجیتالی، فاکس و تلویزیون رنگی و سرویس‌های جانبی مثل کتابخانه و خدمات پزشکی و دارویی بود. این اتوبوس به‌طور منظم بر طبق برنامه از پیش تعیین شده از روستاها بازدید کرده و در هر روستا به مدت 24 ساعت توقف می‌کرد. اصولاً اتوبوس اینترنتی با هدف آموزش طراحی شده، اما از امکانات آن برای آشنایی مردم با کامپیوتر و خدمات IT استفاده می‌شود. در اتوبوس اینترنتی خدماتی مانند آموزش مهارت‌های اولیه استفاده از کامپیوتر مانند Windows مقدماتی، آموزش مهارت‌های اولیه استفاده از اینترنت (فرستادن و دریافت mail ، ساخت وب شخصی) و آشنایی با نرم‌افزارهای گرافیکی به کاربران ارائه می‌شود.

آیا ICT در کشاورزی هم کاربردی دارد؟

به‌دنبال توسعه شبکه اینترنت، امروزه این شبکه به یک مرجع مهم برای آموزش، تحقیق و ترویج اطلاعات کشاورزی تبدیل شده است. در آینده فناوری فرآوری اطلاعات برای ترویج کشاورزی در روستاهای مناطق مختلف، اولویت بالایی را کسب خواهد کرد. با توسعه و پیشرفت روزافزون علوم کشاورزی و محیط زیست، استفاده از اینترنت برای اساتید، مروجان، محققان و دانشجویان کشاورزی ضروری به‌نظر می‌رسد، زیرا، امکان دسترسی به اینترنت روز به روز بیشتر و سهل‌تر می‌شود و از این طریق اطلاعات کاربر در مورد مسایل مربوط به کشاورزی و محیط زیست به‌روز می‌ماند.

فناوری اطلاعات در زمینه نهاده‌های کشاورزی می‌تواند به کشاورز کمک کند تا جایی که برای مثال تقاضا برای نهاده‌های کشاورزی می‌تواند بر اساس برنامه‌های زراعی روی گیاهان یک‌ساله پیش‌بینی و منابع منطبق با آن نیازها فراهم شود. امکان تهیه اطلاعات در زمینه دسترسی کشاورزان به بذر، کودهای شیمیایی و آفت‌کش‌ها در مناطق مختلف برای آنها فراهم و باعث تهیه سریع و ارزان نهاده‌ها می‌شود. اطلاعات درباره کیفیت مواد و گونه‌های گیاهی مختلف کشور و ارقام ایجاد شده در دانشگاه‌های کشاورزی باید به‌طور مرتب به شبکه اطلاعاتی ارسال شود.

دانشکده‌های کشاورزی و دیگر مؤسسه‌های ملی به‌طور مرتب واریته‌های اصلاح‌شده و محصولات مختلف را معرفی کرده که باید اهمیت و خصایص این واریته‌ها مثل عملکرد، مقاومت به بیماری‌ها و سازگاری آن به شرایط مختلف از طریق شبکه اطلاعاتی به اطلاع عموم کشاورزان در مناطق روستایی رسانده شود. تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات می‌تواند در جهت جلوگیری از خسارات ناشی از بلایای طبیعی مورد استفاده قرار گیرد. ICT قادر است با اطلاع‌رسانی به‌موقع و سریع خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی و آفات نباتی را کاهش دهد و از این نظر می‌تواند کمک مؤثری برای روستاییان و کشاورزان فقیر باشد. شناسایی سریع و به‌موقع و کنترل آفات و بیماری‌ها برای کاهش خسارت‌های احتمالی به محصولات کشاوری ضروری هستند. بخش‌های آسیب‌دیده و آفت‌زده گیاه از طریق فیلم و تصاویر سمعی و بصری باید به اطلاع کشاورزان برسد. این عمل به کشاورزان در شناسایی بیماری‌ها و آفات از راه دور و انجام کنترل‌های صحیح درباره آنها با توجه به دوری روستا از مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاهی تشخیص بیماری و آفات کمک شایانی می‌کند.

محدودیت‌های اصلی توسعه ICT در روستاها چیست؟

نخست: فقدان زیرساخت‌های مخابراتی است. در حال حاضر، زیرساخت‌های مخابراتی برای توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاها فراهم نیست. روستاها فاقد مراکز سرویس‌دهنده اینترنت بوده و روستاییان علاقمند ناچارند از طریق سرویس‌دهندگان شهری به شبکه اینترنت متصل شوند. اتصال به اینترنت از این طریق دارای دو محدودیت عمده است. از یک‌سو به‌علت بُعد مسافت بین روستا و شهر این ارتباطات پرهزینه بوده و از سوی دیگر به‌علت آنالوگ بودن خطوط مخابراتی در روستا و وجود اختلالات در مخابره ارسال و دریافت اطلاعات بسیار کند است.

دوم: فقدان رایانه‌های شخصی در منازل است که با وجود واردات رو به افزایش و گسترش مراکز فروش رایانه، هنوز بخش اندکی از خانوارهای روستایی دارای رایانه‌های شخصی در منازل هستند؛ بنابراین، جهت‌گیری فناوری و ارتباطات بیشتر به سوی ثروتمندان روستایی میل دارد.

سوم: عدم آشنایی روستاییان با کاربری کامپیوتر است. یکی از عمده‌ترین مشکلات جامعه روستایی کشور، پایین بودن سطح سواد آنان است، حال اگر توانایی استفاده از رایانه (سواد رایانه‌ای) به‌عنوان اساسی‌ترین مهارت لازم در بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات تلقی شود باید قبول کنیم که استفاده از این فناوری به نسل جوان و تحصیلکرده روستایی محدود خواهد شد.

چهارم: وجود کمبودها و نارسایی‌ها در جامعه روستایی باعث کاهش بهره‌گیری مناسب اقتصادی از این دفاتر شده است که نمونه‌های آن عبارتند از نبود آشنایی روستاییان با زبان انگلیسی، نبود بانک‌های اطلاعاتی کافی به زبان فارسی، عدم هزینه‌سازی در نرم‌افزارهای مناسب که باعث به‌کارگیری تجهیزات سخت‌افزاری و تبدیل سازمان‌ها به انبار سخت‌افزارهایی می‌شوند که عمرشان با شتاب تغییرات فناوری‌های اطلاعات به سرعت کاهش می‌یابد، نبود زیرساختار مناسب فرهنگی و سیاسی برای راه‌اندازی تجارت الکترونیک، نبود کارت‌های اعتباری کافی در سیستم بانکداری، مقاومت در مقابل تغییرات و عدم ایجاد قوانین و مقرارت اجرایی.

به‌نظر شما چه عواملی باعث توسعه ICT در روستاها می‌شود؟

ما باید کشورهایی را که در توسعه ICT روستاهای‌شان موفق بودند، مورد مطالعه قرار بدهیم. سازمان‌های غیردولتی در ایجاد مراکز فناوری اطلاعات می‌توانند مشارکت قابل توجهی داشته باشند. جلب مشارکت روستاییان و توجه دادن آنها به نیازهای محلی، استفاده از نیروهای بومی و از همه مهم‌تر تأمین هزینه‌های این مراکز با هدف خودگردانی و ایجاد استقلال نسبت به بودجه دولتی از مراحل اجرایی راه‌حل درست توسعه ICT در روستاها است. راه‌حل مذکور باید روال متناسب با توسعه فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی را برای روستاها به همراه داشته باشد و به اجرای عدالت اجتماعی منجر شود. تجربیات جهانی می تواند در این مرحله برای ما درس مناسبی باشد. برای مثال در روستای کاتمیل در سریلانکا برای آشنا کردن مردم با اینترنت از رادیوی محلی استفاده کردند. روش دیگر توسعه فرهنگی، برگزاری گروه‌هایی در مکان‌هایی مثل مدارس روستایی، مساجد یا کتابخانه‌ها برای آشنایی روستاییان به خدمات ICT و جا افتادن این مقوله بوده است. مراحل اجرای کامل توسعه ICT روستایی می‌تواند همچون توسعه دولت الکترونیکی در پنج مرحله پیدایش، ارتقاء، تعامل، تراکنش و یکپارچه‌سازی دیده شود.

در نخستین قدم باید مرحله پیدایش به دقت انجام شود که تهیه سند راهبردی توسعه ICT روستاهای کشور نیز در این مرحله جای دارد، اما فعلاً با توجه به پروژه‌هایی که در دیگر کشورهای جهان با موفقیت انجام شده، می‌توان مراحلی را که می‌گویم، پیشنهاد داد دسترسی روستاییان به کامپیوتر و ایجاد شبکه‌های اطلاعاتی محلی در روستاها و آشنا کردن اهالی روستا با این خدمات، ایجاد یک شبکه ارتباطی مناسب با روستا و به‌کارگیری متخصصان برای انجام مراحل مختلف طراحی و اجرای پروژه ICT روستایی. در این ارتباط لازم است که یک شبکه رادیویی محلی شروع به کار کند و مزایای اینترنت و سایر کاربردهای ICT را برای روستاییان توضیح دهد و برنامه‌های مورد نیاز مردم را بر اساس تقاضای روستاییان تدوین کند تا شکل واقعی داشته باشد، توصیه اکید این است که در توسعه این شبکه، مشارکت مردم روستا ضروری است و پیشنهادهای آنان درباره محتوای شبکه محلی باید مورد توجه قرار بگیرد.

این امر باعث تعامل مسئولان دولتی با روستاییان شده و روستاییان این پدیده را بهتر می‌پذیرند. شبکه رادیویی با کمک مسئولان، مکان‌هایی برای استفاده عموم از اینترنت تشکیل می‌دهد و به این صورت رادیو منطقه‌ای مانند یک مرکز خدمات‌دهی اینترنت، ISP محلی خواهد بود؛ یعنی استفاده از تکنولوژی‌ای که ارتباط مناطق روستایی را با نزدیک‌ترین لوپ محلی برقرار می‌کند. در نهایت دولت باید دید ابزاری و اطلاع‌رسانی به اینترنت داشته باشد نه اینکه از جنبه تجاری به این مسئله توجه کند و به‌دنبال صرفه اقتصادی آن باشد. حمایت دولت باید به این صورت باشد که تا جایی که ممکن است منافع شرکت‌های خصوصی را در نظر بگیرد و هر جا که لازم باشد سرمایه‌گذاری‌های لازم را انجام دهد.

و نکته آخر؟

انقلاب فناوری اطلاعات و ارتباطات با رشد سریع (تقریباً 15 درصد در سال) همچنان ادامه دارد و جنبه‌های مختلف زندگی اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی جوامع را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اکنون در عصر اطلاعات، شکاف دیجیتالی به‌عنوان کانون توجهات و نگرانی‌های جهانی بدل شده است. این شکاف عمده بین کشورهای شمال و جنوب، غنی و فقیر و همچنین بین شهرها و روستاها قابل مشاهده است. در کشورهای در حال توسعه فناوری‌های اطلاعات و ارتباطات بیشتر در شهرها متمرکز شده و در این میان روستاها در حاشیه و مورد فراموشی قرار گرفته‌اند. اگرچه فناوری اطلاعات و ارتباطات نوش دارویی برای رفع تمامی مشکلات روستایی نیست، بنابراین این پدیده می‌تواند فرصت‌های جدیدی را در اختیار آنان قرار دهد. این ابزار موجبات توانمندسازی روستاییان در ابعاد مختلف، باعث بهبود وضعیت خانوارهای روستایی و موجب نقش آفرینی سازنده آنها در توسعه روستا و کشور را فراهم می‌کند؛ لذا در راستای پیدایش و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در روستاها باید تلاش شود تا موانع موجود در این زمینه مرتفع، و حداکثر منافع عاید روستا شود.

می‌توان اثرات مثبت گسترش ICT را در روستا این‌طور برشمرد:

- گسترش دسترسی روستاییان به اطلاعات، بهداشت و خدمات دولتی

- کاهش اثرات مخرب بلایای طبیعی

- حفظ محیط زیست

- تمرکززدایی

این موارد باعث افزایش کیفیت زندگی، افزایش قدرت تصمیم‌گیری، توانمندسازی روستاییان و در مجموع باعث توسعه روستاها می‌شود. ICT باعث ایجاد اشتغال در روستاها و همچنین ایجاد انگیزه در جوانان روستا و مهاجرت معکوس از شهر به روستا می‌شود. بردن فناوری جدید به مناطق روستایی و آموزش الکترونیکی باعث می‌شود که روستاییان با ارتباطاتی که با شهرها و کل جهان برقرار می‌کنند در فرایند این ارتباطات قرار گرفته و بتوانند حتی از این طریق به آموزش فرزندان خود در کلیه مقاطع تحصیلی بپردازند. به‌نظر من توسعه ICT بخش مهم توسعه روستایی است، اما مساوی با کل توسعه روستایی نیست. هرچند توسعه این بخش توسعه سایر بخش‌ها را سهل‌تر و سریع‌تر می‌کند. همان‌طور که گفتم دو عامل برای توسعه ICT مهم است، نخست زیرساخت‌های فنی، دوم زیرساخت‌های فرهنگی. متأسفانه در کشور ما بر زیرساخت‌های فنی تأکید می‌شود، اما بر زیرساخت‌های فرهنگی هیچ‌گونه کاری صورت نمی‌گیرد./