چگونه دانمارک در مقابله با ضایعات مواد غذایی در جهان پیشرو شد؟/ گزارش تکان‌دهنده فائو از ضایعات مواد غذایی ایرانیان

به گزارش خبرنگار ایانا، یک‌سوم مواد غذایی در جهان طی جابه‌جایی از محل تولید به محل مصرف از بین می‌روند؛ این در حالی است که 800 میلیون نفر در جهان به سوءتغذیه دچار هستند. این اتلاف و دورریز مواد غذایی سالانه 940 میلیارد دلار به اقتصاد جهان لطمه وارد می‌کند. گزارش‌ها حاکی از آن است دلیل انتشار هشت درصد از گازهای گلخانه‌ای، اتلاف و دورریز مواد غذایی است.

بسیاری از کشورها آمار دقیقی از محل و نحوه به وقوع پیوستن اتلاف مواد غذایی در داخل مرزهای خود ندارند. علاوه بر این، تعریف اتلاف مواد غذایی در کشورها، تفاوت بسیاری با هم دارد و بدون یک استاندارد دقیق و فراگیر، تحلیل داده‌های کشورهای مختلف تقریباً غیرممکن است.

شبکه خبری یورونیوز اروپا، اخیراً در گزارشی، دانمارک را به‌عنوان یک کشور موفق در عرصه همزیستی صنعتی ( Industrial Symbiosis ) در قاره سبز معرفی کرد. این در حالی است که کشورهای اروپایی به‌ویژه اسکاندیناوی، در چند دهه اخیر، توجه شایانی را به توسعه پایدار و رعایت مسائل زیست محیطی و حقوق شهروندان، مبذول داشته و تلاش کرده‌اند تا چهره یک کشور موفق و صاحب سبک را در عرصه کارآفرینی و کسب و کار سبز ( Green Business )، به نمایش درآورند.

همزیستی صنعتی، به ساده‌ترین زبان، در واقع تلاش شرکت‌های صنعتی و خدماتی، به ارائه خدمات به مشتریان با حفظ محیط زیست و رعایت حقوق شهروندان و ذی‌نفعان تفسیر می‌شود. مانند کاهش انتشار آلاینده در محیط زیست توسط خودرو و تجهیزات شرکت‌های صنعتی یا کاهش میزان آلودگی صوتی دستگاه‌های شرکت‌های پیمانکاری یا کاهش انتشار و پخش ضایعات در محیط زیست. همه این‌ها، مثال‌هایی از همزیستی صنعتی است که به‌نظر می‌رسد، کشور دانمارک، نمونه خوبی دراین حوزه باشد.

گفتنی است، کشور شش میلیون نفری دانمارک در شمال اروپا، امروزه به‌عنوان یکی از برترین کشورهای جهان در عرصه توسعه پایدار و رعایت مسائل زیست‌محیطی در شاخص‌های توسعه اقتصادی و صنعتی به‌شمار می‌رود. رعایت مسئولیت اجتماعی و بهداشت ایمنی و صنعتی در شرکت‌ها و سازمان‌های صنعتی و خدماتی دانمارک باعث شده است تا این کشور، به‌عنوان یک کشور پیشرو در زمینه رفتارهای حامی محیط زیست و همچنین همزیستی صنعتی، قلمداد شود.

چگونه دانمارک به پیشرو در انقلاب مقابله با ضایعات مواد غذایی تبدیل شد؟

بتینا باخ یکی از افراد فعال در زمینه پروژه‌های اجتماعی کاهش ضایعات مواد‌ غذایی در این باره با بیان اینکه هر‌کس 20 کرون (حدود دو یورو) برای یک کیسه که قابلیت استفاده مجدد را دارد، می‌پردازد و آن را با هر آنچه که دوست دارد پر می‌کند، می‌گوید: ما میوه‌ها و سبزیجات را از فروشگاه‌های محلی جمع‌آوری می‌کنیم، ممکن است که بسته‌بندی‌ها آسیب دیده باشند یا در بهترین حالت، قبل از انقضا قرار داشته باشند، اما هنوز غذای خوبی محسوب می‌شوند، ما فکر کردیم چرا اجازه دهیم این مواد غذایی هدر بروند؟

وی و یک گروه از داوطلبان با فروش این مواد غذایی با همکاری مردم به جنگ مقابله با ضایعات مواد غذایی رفته‌اند، به‌طوری که یکی از مهم‌ترین و هماهنگ‌ترین کشورها در این زمینه در جهان هستند، و از سال 2010 ضایعات را تا یک‌چهارم کاهش داده‌اند.

باخ با تأکید بر اینکه مشتریان این مواد غذایی کسانی هستند که از این خرید سود می‌برند؛ به پناهندگان و خانواده‌های کم‌درآمد اشاره می‌کند و می‌افزاید: ما هیچ پرسشی از آنها نمی‌کنیم چون این روزها بسیاری از مردم نیازمند کمک هستند.

دانمارک ابتکارات بیشتری برای مقابله با ضایعات مواد غذایی در تشکیل کمپین‌هایی برای افزایش آگاهی مردم در این زمینه و شرکت در پروژه‌های دولت در خصوص ضایعات مواد غذایی داشته است.

سلینا جول طراح گرافیک 36 ساله اهل مسکو که به‌دلیل کار مادر خود به دانمارک آمده می‌گوید: من از جایی آمده بودم که در آن کمبود مواد غذایی وجود دارد و مردم برای نان در صف می‌ایستند و از میزان هدررفت مواد غذایی در دانمارک شگفت‌زده شدم؛ بنابراین یک صفحه فیس‌بوک راه‌اندازی کردم.

وی شروع به ارائه راهنمایی‌های کوچک مانند تشویق مردم به تهیه یک فهرست قبل از رفتن به فروشگاه برای خرید یا اگر زمان ندارید گرفتن عکس از داخل یخچال با گوشی‌ در این صفحه کرده است.

جول ادامه داد: من این صفحه را به‌عنوان یک مصرف‌کننده عصبانی به راه انداختم، اما از آنجا که دانمارک یک کشور کوچک است؛ بنابراین به‌راحتی این پیام گسترش یافت. سه ماه بعد، بزرگ‌ترین فروشگاه زنجیره‌ای کشور موافقت کرد تمام تخفیف‌های خود مانند خرید دو کالا و گرفتن سومین کالا به‌صورت رایگان را با تخفیف‌های تک‌آیتمی برای به حداقل رساندن ضایعات مواد غذایی جایگزین کند و امروز تمامی فروشگاه‌های دانمارک یک استراتژی برای کاهش ضایعات مواد غذایی دارند.

وی تصریح کرد: کمپینی برای پاکسازی ماهانه یخچال‌هایمان و خوردن مواد غذایی یخ‌زده ناشناخته موجود در آن راه‌اندازی کرده‌ایم، و نیز این ایده را ترویج داده‌ایم که زمانی که شما به مسافرت می‌روید به جای آنکه مواد غذایی قابل فساد را دور بریزید، آنها را به همسایه خود ببخشید، متقابلاً آنها نیز این کار را انجام خواهند داد.

در دانمارک بردن باقیمانده غذایی به خانه که در رستوران خورده نشده، تا مدت‌ها برای مردم خجالت‌آور بود، اما سلینا جول این ذهنیت را تغییر داد. قبلاً مردم برای درخواست کیسه غذای سگ در رستوران خجالت می‌کشیدند در حالی که می‌توانستند با باقیمانده غذای خود سگ‌هایشان را سیر کنند، سلینا از این کیسه‌ها به‌عنوان کیسه‌های خوبی یاد می‌کند که با غذایی که برای آن پول پرداخت کرده‌اید آنها را پر می‌کنید و تأکید می‌کند چرا نباید آنچه را که برایش هزینه کرده‌اید را به خانه نبرید؟

برنامه اتلاف و دورریز مواد غذایی از دورریز منابع مالی جلوگیری می‌کند

کریستین جنسن، وزیر امور خارجه دانمارک نیز در این باره می‌گوید: اتلاف مواد غذایی همه را فقیر می‌کند. من خوشحالم که این اتحاد و همکاری بین بخش عمومی و خصوصی در این سطح برای مدیریت این چالش جهانی اتفاق افتاد. برنامه مقابله با اتلاف و دورریز مواد غذایی از دورریز منابع مالی هم برای تولید‌کننده و هم برای مصرف‌کننده جلوگیری می‌کند و موجب کاهش فشار شدید روی منابع طبیعی می‌شود. همچنین باعث می‌شود تا ما به اهداف برنامه توسعه پایدار سازمان ملل نزدیک‌تر شویم. ما باید به سمت پیدا کردن راه‌حل‌هایی از این دست که باعث نفع بردن تمام مردم جهان می‌شود، قدم‌ برداریم.

آمار تکان‌دهنده فائو از دورریز غذای ایرانیان

در همین حال برآوردهای فائو نشان می‌دهد هر سال 1.3 میلیارد تن غذا در جهان هدر می‌رود که ۳۵ میلیون تن از این رقم معادل 2.7 درصد در ایران دور ریخته می‌شود. آمارهای منتشر شده از سوی سازمان جهانی خواربار و کشاورزی (فائو) نشان می‌دهد درحالی که میلیون‌ها انسان در جهان با مشکل گرسنگی دست و پنجه نرم می‌کنند. هرساله بخش مهمی از تولید غذای جهان در زنجیره توزیع، برداشت و مصرف به هدر می‌رود. بر اساس جدیدترین برآورد این نهاد بین‌المللی 1.3 میلیارد تن از مواد غذایی و محصولات کشاورزی تولیدی در جهان طی یک سال از بین می‌رود که این رقم معادل تولید 28درصد از کل زمین‌های کشاورزی است.

بر این اساس 30 درصد غلات، 20 درصد لبنیات، 35 درصد ماهی و غذاهای دریایی، 45 درصد میوه و سبزی، 20 درصد دانه‌های روغنی و 20 درصد گوشت تولیدی جهان به هدر می‌رود. از 1.3میلیارد تن غذایی که به هدر می‌رود حدود 450 میلیون تن غلات، 300 میلیون تن میوه، 50 میلیون تن گوشت و 20 میلیون تن ماهی است.

طبق گزارش‌های فائو، در جهانی که 900 میلیون نفر از جمعیت آن از گرسنگی رنج می‌برند، یک‌سوم از مواد غذایی تولیدشده توسط انسان (بر مبنای محتوای کالریک آن) به هدر می‌رود. تخمین زده می‌شود که تولید این حجم از غذای هدررفته در هر سال متضمن کشت در 198 میلیون کیلومتر مربع از اراضی کشاورزی کره‌زمین (تقریباً معادل مساحت کشور مکزیک)، صرف 173 میلیارد مترمکعب آب شیرین، مصرف 28 میلیون تن کود شیمیایی و تولید گازهای گلخانه‌ای به میزان سه‌هزار و 300 تا پنج‌هزار و 600 میلیون مترمکعب (معادل دی‌اکسیدکربن) است.

بر اساس این گزارش ایران نیز ازجمله کشورهایی است که هرساله درصد بالایی از مواد غذایی تولیدی را به هدر می‌دهد. برآوردهای فائو نشان می‌دهد هر روز به ازای هر نفر 134 کیلوکالری غذا در ایران به هدر می‌رود. یعنی سرانه هدر رفت روزانه غذا در ایران 134 کیلوکالری است. همچنین گزارش‌های غیررسمی نشان می‌دهد 35 درصد محصولات کشاورزی تولیدی در ایران به هدر می‌رود. بر این اساس از 100 میلیون تن محصول کشاورزی تولیدی در کشور 35 میلیون تن در سال دور ریخته می‌شود. این رقم معادل غذای 15 میلیون نفر است. در این زمینه می‌توان به 30 درصد ضایعات در نان، 25 تا 30 (و حتی 50) درصد ضایعات در میوه‌ها و سبزیجات، 10 درصد ضایعات در برنج، 25 درصد ضایعات در خرما و غیره اشاره کرد. سهم ایران از کل غذایی که هر سال در جهان به هدر می‌رود 2.7 درصد اعلام شده است.

همچنین بر اساس تحقیقی که توسط مهدی رستگاری و علی طیفوری در نخستین کنگره بین‌المللی کشاورزی سالم، تغذیه، و جامعه در تیرماه 1394 ارائه شد، گزارش مراجع رسمی کشور در سال 1388 نشان‌دهنده متوسط 18.85 درصد ضایعات در محصولات کشاورزی بوده است. بر اساس این گزارش، ارزش ضایعات محصولات کشاورزی برابر با حدود 25 درصد درآمد ملی از صادرات نفت در آن سال بوده است. در سطح ملی بیشترین ضایعات متوجه میوه‌ها و محصولات باغی و کمترین ضایعات متوجه شیلات و غذاهای دریایی می‌شود.

مرکز تحقیقات مجلس شورای اسلامی نیز در گزارش منتشره خود در دی‌ماه 1393 برآورد کرده که هزینه تحمیل شده به دولت از محل ضایعات سالانه نان به دوهزار و 857 میلیارد دلار می‌رسد. به تصریح عباس پاپی‌زاده‌پالنگان سخنگوی کمیسیون کشاورزی در مجلس نهم، ارزش ضایعات مواد غذایی در ایران در سال 2014 تقریباً با مجموع ارقام کالاهای اساسی و محصولات کشاورزی وارداتی دولت در همان سال برابری می‌کند./

A-950429-01