نگاهی به وضعیت سطح زیر کشت، تولید و صادرات پسته ایران و جهان
تلخی و لبخندهای بازار جهانی به روی پسته ایرانی
هرچند ایران از نظر تولید و صادرات پسته در جایگاه مناسبی قرار دارد، اما عملکرد پسته در واحد سطح بسیار پایین‌تر از کشور رقیب یعنی آمریکاست. در این میان آنچه مسلم است اینکه در صورت نگاهی جدی به عوامل مؤثر در کاهش عملکرد پسته ایران و ارائه راهکارهای علمی و اجرایی در برنامه‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت، ایران می‌تواند به جایگاه پیشین رتبه اولی خود در تولید و صادرات پسته بازگشته و این جایگاه را تثبیت کند؛ لذا ایانا در همین باره نقطه‌نظرات دکتر مسعود خضری، عضو هیأت علمی گروه مهندسی علوم باغبانی دانشگاه شهیدباهنر کرمان را پیرامون وضعیت سطح زیر کشت، تولید و صادرات پسته ایران و جهان جویا شده است که به‌صورت تحلیلی جامع از این بازار می‌خوانید:
خبرگزاری کشاورزی ایران(ایانا) - مسعود خضری:
پسته از مهم‌ترین محصولات راهبردی ایران است. ارزش اقتصادی و ارزآوری این محصول از سایر محصولات کشاورزی ایران بالاتر بوده بطوری که طبق گزارش وزارت جهاد کشاورزی و گمرک ایران، صادرات پسته به‌صورت میانگین سالانه حدود 1.5 میلیارد دلار درآمد ارزی عاید کشور کرده است. این محصول نه فقط در ایران، بلکه در کشور آمریکا که فعلاً تنها رقیب ایران در تولید و صادرات این محصول است نیز اهمیت ویژه‌ای دارد؛ به‌طوری که طبق گزارش وزارت کشاورزی آمریکا ( USDA ) در سال 2015، صادرات پسته، ارزش ارزآوری بالاتری نسبت به سایر محصولات کشاورزی این کشور داشته است. تا سال 2011، ایران بزرگ‌ترین تولیدکننده پسته جهان به‌شمار می‌آمد، اما از سال 2012، آمریکا در تولید و صادرات این محصول از ایران پیشی گرفت. هرچند گزارش‌های ضد و نقیضی از میزان تولید و صادرات پسته ایران و آمریکا توسط منابع مختلف ارائه می‌شود و گاهی از هر دو طرف، بزرگ‌نمایی‌هایی صورت می‌گیرد، اما آنچه مشخص است اینکه دو کشور تا 80 درصد تولید پسته جهان را در اختیار دارند و جایگاه رتبه اولی تولید و صادرات بین این دو کشور مرتب در حال تغییر است.
وضعیت سطح زیر کشت، تولید و عملکرد پسته در ایران
وضعیت سطح زیر کشت، تولید و عملکرد پسته در ایران توسط منابع مختلفی گزارش می‌شود که با دقت نظر در اعداد، تفاوت فاحشی بین منابع ارائه‌دهنده آمار مشاهده می‌شود. اطلاعات آماری وزارت جهاد کشاورزی با اطلاعات ارائه‌شده از فائو و همچنین آمار ارائه‌شده توسط انجمن پسته ایران همخوانی ندارد.
سال‌های متوالی، وزارت جهاد کشاورزی آمار سطح زیر کشت، تولید و عملکرد در واحد سطح پسته را بسیار بالاتر از آمار انجمن پسته ایران گزارش می‌کند. همچنین مشاهده می‌شود که آمار فائو نیز همخوانی چندانی با دو منبع قبلی ندارد و برخی از داده‌های آن تخمینی ارائه می‌شود. این اختلاف شدید بین منابع آماری سردرگمی در وضعیت کشت و تولید پسته در ایران را تشدید می‌کند. آنچه که مسلم است ارائه آمار صحیح از وضعیت موجود پسته در ایران نخستین قدم در راستای شناسایی مشکلات و تنگناهای موجود در امر تولید این محصول است. به هر حال وزارت جهاد کشاورزی که مسئول اصلی ارائه اطلاعات صحیح در این زمینه است در چند سال گذشته آمارهای کاملاً متفاوتی ارائه کرده است. بین سال‌های 1390 تا 1393 سطح زیر کشت پسته ایران از 440 هزار هکتار تا 260 هزار هکتار گزارش شده است. همچنین گزارش‌های مختلف در مورد میانگین عملکرد پسته در ایران که بین یک تا دو تن در هکتار گزارش شده است نیز کاملاً غیرواقعی ارائه شده است؛ هرچند در برخی استان‌های پسته‌خیز کشور میانگین عملکرد پسته در واحد سطح به بیش از یک تن در هکتار هم می‌رسد، اما میانگین عملکرد ایران نیست. خوشبختانه با تشکیل و احیای معاونت باغبانی در وزارت جهاد کشاورزی در دولت یازدهم، بازبینی دقیقی در زمینه آمار سطح زیر کشت، تولید و عملکرد محصولات باغی کشور انجام شد. با انتشار آمارنامه جدید محصولات باغبانی کشور منتشر شده توسط دفتر فناوری اطلاعات و ارتباطات وزارت جهاد کشاورزی، به‌نظر می‌رسد توجه جدی در امر بازبینی اعداد و ارقام صورت گرفته و از ارائه آمار غیرواقعی در زمینه محصولات باغی به‌ویژه پسته تا حدامکان خودداری شده است. مطابق آمارنامه جدید محصولات باغبانی، در سال 1393 باغی، سطح زیر کشت پسته در ایران 316 هزار هکتار، میزان تولید 239 هزار تن و میزان عملکرد در واحد سطح، 750 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است.
در این گزارش، عملکرد پسته در واحد سطح در استان کرمان که قطب تولید پسته در ایران و جهان محسوب می‌شود، 462 کیلوگرم در هکتار گزارش شده است که از سایر استان‌های پسته‌خیز کشور پایین‌تر است. البته با توجه به مدیریت نامناسب باغ‌های پسته این استان و مشکلات ناشی از کم‌آبی، شوری و کاهش شدید کیفیت آب و خاک، آمار پایین عملکرد قابل انکار نیست.
این گزارش به آمار انجمن پسته ایران هم نزدیک بوده و به‌نظر می‌رسد که عزم جدی در زمینه ارائه آمار و اطلاعات صحیح شکل گرفته است. همچنین در این گزارش بیشترین سطح زیر کشت و تولید مربوط به استان کرمان (حدود 200 هزار هکتار و 92 هزار تن) و پس از آن استان‌های خراسان رضوی (حدود 35 هزار هکتار و 43 هزار تن)، یزد (حدود 28 هزار هکتار و 28 هزار تن)، فارس (حدود 14 هزار هکتار و 15 هزار تن) و خراسان جنوبی (هشت‌هزار هکتار و 11 هزار تن) هستند ضمن اینکه کشت و کار پسته در تعداد زیادی از سایر استان‌های کشور در حال گسترش است.
وضعیت سطح زیر کشت، تولید و عملکرد پسته در آمریکا
وضعیت سطح زیر کشت، تولید و عملکرد پسته آمریکا همه‌ساله توسط وزارت کشاورزی آمریکا ( USDA ) جمع‌بندی، تحلیل و اعلام می‌شود. مطابق با آخرین آمار ارائه‌شده در سال 2014، آمریکا با سطح زیر کشت درختان بارده 220 هزار ایکر (89 هزار هکتار) و میانگین عملکرد حدود 2.6 تن در هکتار به تولید 233 هزار تن دست پیدا کرد. ضمن اینکه مطابق این گزارش 75 هزار ایکر (حدود 30 هزار هکتار) باغ جدید پسته در ایالت کالیفرنیای آمریکا احداث شده که در سال‌های آینده به کمک چرخه تولید پسته در آمریکا خواهد آمد. گزارش شده است که فقط در سال 2014، حدود 19 هزار ایکر (7500 هکتار) باغ جدید در آمریکا احداث شده است که نشان‌دهنده عزم جدی این کشور به افزایش سطح زیر کشت این محصول کلیدی است (شکل 1). مهم‌ترین مناطق تولیدکننده پسته در ایالت کالیفرنیا به ترتیب منطقه Kern (31 درصد)، Fresno (21 درصد)، Madera (19 درصد)، Tulare (13 درصد)، Kings (9 درصد) هستند. سایر ایالت‌های پسته‌خیز آمریکا شامل ایالت‌های نیومکزیکو و آریزونا است که دار مجموع هفت درصد تولید پسته آمریکا را شامل می‌شوند. برنامه گسترش کشت کار پسته و احداث باغ‌های جدید در ایالت‌های نیومکزیکو و آریزونا و همچنین تمایل برخی از باغداران این ایالت‌ها به جایگزینی برخی باغ‌های میوه با پسته نشان‌دهنده ارزش اقتصادی این محصول و گسترش آینده پسته‌کاری در این ایالت‌ها است.
دیدگاه تان را بنویسید