بودجه 1000 میلیارد تومانی برای تهیه نقشه‌های خاک/ قانون خاک، همچنان خاک می‌خورد

رئیس انجمن علوم خاک ایران امروز در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) با بیان اینکه تهدید خاک، جهانی است و کره زمین در خطر است، از بهترین راه‌های نجات کره زمین، توجه به بحران خاک و تلاش برای رفع آن عنوان کرد.

منوچهر گرجی افزود: در تمامی جهان خاک‌ها با شوری، فرسایش، آلودگی به عناصر سنگین و سرطان‌زا روبه‌رو هستند، اما در این میان وضعیت کشور ما بحرانی‌تر و نابه‌سامان است.

وی با اشاره به استقرار دبیرخانه "مرکز پیشبرد علم و فناوری در جهان اسلام" در ایران و در دانشگاه تهران به برگزاری سه نشست بین‌المللی با موضوعات "فرهنگ و فضای مجازی"، "آب و توسعه پایدار" و "تهدیدات جهانی خاک" و با حضور دانشمندان مسلمان و سایر کشورهای جهان جهت بررسی مشکلات عرصه‌های مختلف با سلامت اشاره کرد.

گرجی خاطرنشان کرد: در نشستی که در زمینه تهدیدات جهانی خاک داشتیم، نتایج خوبی حاصل شد و قرار بر این شد حاصل تبادل نظرهای صورت‌گرفته در اتحادیه بین‌المللی خاک آمریکا ( IUSS ) منعکس شود، پیگیری‌های لازم صورت گیرد و در نهایت پروتکل تنظیم شود.

وی با اشاره به حضور دانشمندانی از کشورهای مالزی، روسیه، ترکیه، عراق، پاکستان و لبنان در این هم‌اندیشی ادامه داد: در آینده، این ارتباطات ادامه‌دار خواهد بود و معضلات خاک در کشورهای جهان اسلام بیشتر بررسی خواهد شد.

گرجی تصریح کرد: در سال جهانی خاک 2015 حرف‌های خوبی عنوان شد و پیشنهادات مناسبی ارائه شد، اما همگی در حرف باقی ماند و هیچ‌کدام اجرایی نشدند و نه مجلس پیگیری کرد و نه وزیر برای اجرایی کردن حرف‌ها اقدامی کرد.

قانون خاک به مجلس نهم نیز نرسید

رئیس انجمن علوم خاک ایران با تأکید بر اینکه قانون خاک، همچنان خاک می‌خورد، یادآور شد: وضعیت قانون خاک شش سال است که در کمیسیون کشاورزی تغییر نکرده است و با وجود تمامی امیدواری‌ها به مجلس نهم نیز نرسید، امیدواریم با تغییرات رخ‌داده در اعضای مجلس دهم، شاهد رخ دادن اتفاقات و تحولات خوبی باشیم.

وی با بیان اینکه قسمت عمده‌ای از بحران آب، مربوط به معضلات خاک است، تأکید کرد: آبی که در خاک‌ها موجود است، پنج تا 10 برابر آبی است که زیر زمین است و باید آب خاک را مدیریت کرد.

گرجی یکی از دلایل تغذیه نشدن آب‌های زیرزمینی را مدیریت نامناسب خاک عنوان کرد و اظهار داشت: شخم‌زنی نامناسب، سوزاندن مواد آلی، چرای بیش از حد دام‌ها در مراتع و از دست رفتن آنها، از بین رفتن پوشش‌های گیاهی در جنگل‌ها باعث از دست رفتن نفوذپذیری خاک و در نهایت عدم تغذیه منابع زیرزمینی و پایین رفتن سطح چاه‌ها می‌شود، از طرفی آب‌های روی سطح زمین باعث سیلاب‌ها می‌شود و خسارت‌ها از چند طرف وارد می‌شوند.

وی یکی از راهکارها را کاهش تبخیر عنوان کرد و گفت: از 400 میلیارد مترمکعب آبی که سالانه در کشور از بارندگی‌ها حاصل می‌شود، 300 میلیارد مترمکعب آب تبخیر شده و به دلایل مختلف غیرقابل دسترس می‌شود، اگر بتوانیم تنها 10 درصد آن را مدیریت کنیم، توانسته‌ایم آبی معادل حجم کل آب سدهای کشور را مدیریت کنیم.

رئیس انجمن علوم خاک ایران با بیان اینکه در کشاورزی می‌توانیم راندمان مصرف آب را با مدیریت خاک افزایش دهیم، افزود: اگر در حال حاضر با مصرف 100 واحد آب، 50 کیلوگرم محصول تولید می‌کنیم، می‌توانیم با مدیریت خاک و حاصلخیزی آن از 100 واحد آب، 100 کیلوگرم محصول برداشت کنیم، یعنی بهره‌وری آب را 100 درصد افزایش داده‌ایم.

گرجی خاطرنشان کرد: اگر نحوه آبیاری، بهره‌وری را 30 درصد افزایش می‌دهد، مدیریت صحیح خاک، می‌تواند بهره‌وری آب را 100 درصد افزایش دهد.

وی ادامه داد: سال ها پیش سد ساختند و امروز می‌گویند چرا سد ساختیم، در انتخاب روش‌های آبیاری نیز باید به‌گونه‌ای پیش برویم و انتخاب کنیم که سال‌ها بعد پشیمانی نداشته باشیم.

گرجی تصریح کرد: مدیریت خاک، علاوه بر کاهش روان‌آب‌ها و نفوذپذیری بهتر خاک‌ها، از هدررفت آب و فرسایش جلوگیری می‌کند.

وی یادآور شد: در حال حاضر سدها از رسوب لبریز شده‌اند. بیش از نیمی از مخزن سد سفیدرود یعنی 900 میلیون مترمکعب از رسوب پر شده است و خاک حاصلخیزی که می‌تواند برای تولید محصول استفاده شود، تبدیل به معضل شده است.

نقشه‌های خاک موجود برای مدیریت بی‌استفاده هستند

رئیس انجمن علوم خاک ایران یکی دیگر از معضلاتی که با مدیریت خاک رفع می‌شود را ریزگردها عنوان کرد و اظهار داشت: تا زمانی که قانون نداریم، اوضاع به همین منوال خواهد بود.

گرجی تأکید کرد: در حال حاضر نقشه‌های خاک کشور را نداریم، نقشه‌هایی که 50 سال پیش در کشور پیشرفته تهیه شده است و اگر همین امروز شروع به تهیه آنها کنیم، 50 سال زمان نیاز داریم.

وی با بیان اینکه نقشه‌های موجود با مقیاس‌های دیواری هستند و برای مدیریت بدون استفاده هستند، گفت: نداشتن نقشه به معنی نشناختن خاک‌های کشور است، 10 هزار نوع خاک وجود دارد که نیازمند هزار نوع مدیریت مختلف است و در گام نخست باید آنها را شناسایی کنیم.

گرجی همچنین افزود: هزینه تهیه این نقشه‌ها یک‌هزار میلیارد تومان است که در هزینه‌های موجود در کشور ناچیز بوده، طی یک برنامه 10 ساله هزینه سالانه 100 میلیارد تومان برای تهیه این نقشه‌ها برای یک‌بار و همیشه دور از دسترس نیست.

وی خاطرنشان کرد: از 18.5 میلیون هکتار اراضی کشاورزی کشور، 1.3 میلیون هکتار آن خاک درجه یک و حدود سه تا چهار میلیون هکتار خاک درجه دو و سه و مناسب کشاورزی هستند که متأسفانه در حال حاضر به‌دلیل واقع شدن خاک درجه یک کشاورزی در نزدیکی شهرها و روستاها، بهترین اراضی کشاورزی ما در حال تبدیل وضعیت و تغییر کاربری هستند.

گرجی ادامه داد: 60 درصد خاک‌های کشور ما در درجات مختلف شوری قرار گرفته‌اند که محدودیت ایجاد کرده و نیازمند مدیریت صحیح هستند، مدیریتی که امروزه در تمامی دنیا اعمال می‌شود.

وی با بیان اینکه با تصویب قانون، دولت و مردم موظف به اجرای بسیاری کارها می‌شوند و بسترهای مناسبی فراهم می‌شود، تصریح کرد: اگر قانون خاک را پیگیری نکنیم در مجلس دهم نیز خاک خواهد خورد، اما اوایل دوره جدید مجلس فرصت مناسبی برای پیگیری و تصویب قانون خاک است.

دعوای میان خاک و کشاورزی و محیط زیست را مسالمت‌آمیز حل می‌کنیم

رئیس انجمن علوم خاک ایران با تأیید این مسئله که نباید به خاک صرفاً برای کشاورزی و تولید نگاه کرد، یادآور شد: خاک، تک‌بعدی نیست و در بعدهای مختلف سلامت مردم، محیط زیست و منابع طبیعی تأثیرگذار است، اما نباید به این موضوع افراطی نگاه کرد و بخواهیم خاک را از کشاورزی جدا کنیم.

گرجی تأکید کرد: امروزه به‌دنبال مدیریت پایدار خاک و کشاورزی پایدار هستیم، یعنی کشاورزی که تمامی جنبه‌های محیط زیست، اجتماعی و اقتصادی را در نظر بگیرد و تنها به‌دنبال بهره‌کشی و تولید محصول نباشیم تا علاوه بر آنکه بیشترین محصول را برداشت کنیم، ریزگردی هم ایجاد نشود.

وی با تأکید بر اینکه خاک به هیچ‌وجه نمی‌تواند از کشاورزی جدا شود، بلکه باید از آن صحیح استفاده شود، اظهار داشت: در حال حاضر به نحوه کشت در یک میلیون هکتار از اراضی کشور اعتراض داریم، چرا به‌ اجبار می‌خواهیم در اراضی نامناسب کشاورزی را ادامه بدهیم، در حالی که مرتع ماندن این اراضی، نفع بیشتری را برای ما حاصل می‌کند.

گرجی همچنین گفت: تمام افرادی که از کشاورزی پایدار و پایداری کشاورزی سخن می‌گویند، حرفشان یکی است و به‌دنبال مدیریت پایدار کشاورزی و رهایی یافتن اراضی نامناسب از کشت اجباری هستیم.

وی در پایان افزود: با تصویب قانون، نگرانی تمامی فعالان حل خواهد شد و می‌توانیم بدون جدایی خاک از کشاورزی، دعوای میان خاک و کشاورزی و محیط زیست را مسالمت‌آمیز حل کنیم./

A-950226-02