چرا محصولات لبنی ایران گران هستند؟
این روزها شرکت‌های بزرگ اروپایی ایران را بزرگ‌ترین پتانسیل منطقه در تولید و صادرات محصولات لبنی می‌دانند، اما دخالت‌های گسترده و سیاست‌های غیرکارشناسی را بزرگ‌ترین مانع همکاری می‌بینند. قیمت فرآورده‌های لبنی ایران گران است، اما مقصر آن کیست؟ دوستانی که با نیت کمک به افزایش صادرات به طرح اتهامات عاری از حقیقت می‌پردازند، خوب است از توانایی‌های ارتباطی که دارند برای کمک به تصمیم‌سازی صحیح بهره ببرند، موضوعی که جای خالی آن به شدت در سیاستگذاران این بخش به چشم می‌خورد.
حسین چمنی، کارشناس صنعت شیر
اخیراً یکی از فعالان اقتصادی (اسداالله عسگراولادی) در توضیح موانع صادرات فرآورده‌های لبنی به روسیه صنایع لبنی را متهم به گران‌فروشی و منفغت طلبی کردند که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌ها داشت. اینکه ایشان بر اساس کدام دانسته‌ها و داشته‌ها به چنین تحلیلی رسیده‌اند مجهول است، اما سخن ایشان ترکیبی از خبر درست و ریشه‌یابی نادرست است.
فعالان اقتصادی به‌خوبی می‌دانند که طی چند سال گذشته شاه‌بیت تذکر صنایع لبنی به سیاستگذاران کشور پرهیز دادن آنان از اتخاذ سیاست‌هایی بوده است که به افزایش قیمت تمام‌شده محصولات لبنی منجر می‌شود. متأسفانه اتخاذ چنین سیاست‌هایی طی سال‌های اخیربازار داخلی و صادرات را به شدت تحت تأثیر قرار داده است. پس از اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها، به استناد گزارش بانک مرکزی مصرف شیر در داخل کشور بیشترین کاهش را نسبت به سایر مواد غذایی تجربه کرده است. صادرات لبنیات نیز که طی سه سال اخیر رتبه نخست صادرات صنایع غذایی را از آن خود کرده است به‌دلیل افزایش مداوم قیمت تمام‌شده فرآورده‌ها از سویی توجیه اقتصادی ندارد (حجم صادرات تقریباً ثابت مانده است) و از سوی دیگر امکان رقابت بیشتر را از فعالان ایرانی در مقابل رقبای منطقه‌ای و اروپایی سلب کرده است. در بازارهای واردکننده لبنیات، رقبای شرکت‌های ایرانی ضمن برخورداری از حمایت مستقیم دولت‌هایشان، از ثبات قیمت برخورداربوده و طی دو سال اخیر به‌دلیل کاهش شدید قیمت جهانی اقلام تعیین‌کننده‌ای مانند شیرخام، شیرخشک و کره، از سود بیشتری برخوردار شده‌اند، موضوعی که صنایع تبدیلی داخلی ازآن محروم بوده‌اند.
شیرخام مهم‌ترین عامل تأثیرگذار در قیمت تمام‌شده فرآورده‌های لبنی است. این تأثیر بسته به نوع محصول از 68 تا 75 درصد در نوسان است. نگاهی به وضعیت قیمت شیرخام در کشور شاید بسیاری از ابهامات قیمت فرآورده‌های شیری را روشن کند.
در تیرماه سال 90 هر لیتر شیرخام 420 تومان خریدای می‌شد. با اجرای مرحله نخست طرح تحول اقتصادی (که با افزایش شدید قیمت حامل‌های انرژی، دستمزد، هزینه حمل ونقل ورشد تورم در اقتصاد روبه‌رو بود) قیمت شیرخام ماهانه با افزایش مواجه شد تا جایی که در ابتدای سال 93 شیرخام به قیمت یک‌هزار و 110 تومان رسید. دامداران معتقد بودند که این قیمت پاسخگوی هزینه‌های آنان نیست و ستاد تنظیم بازار را به یاری طلبیدند. ستاد تنظیم بازار نیز در بهار 93 قیمت یک‌هزار و 440 تومان برای هر لیتر شیرخام را مناسب تشخیص داد و این قیمت را به صنایع لبنی ابلاغ کرد تا بار حل مشکل تولیدکنندگان شیرخام را نیز به دوش صنایع لبنی بگذارد. صنایع لبنی با این مصوبه به‌دلیل وضعیت بازار، کاهش قدرت خرید مردم و عدم امکان صادرات مخالفت کردند. فشار وارده بر صنایع سرانجام تا حدی کارساز شد و آنها با افزایش 13 درصدی قیمت شیرخام موافقت و شیرخام را به قیمت یک‌هزار و 250 تومان خریداری کردند. قیمتی که هم‌اکنون نیز پابرجاست و نوسان اندکی داشته است، اما بررسی کشورهای اروپای غربی در همین دوره حاکی از آن است که قیمت شیرخام در این کشورها (که صادرکنندگان اصلی لبنیات به روسیه و سایر کشورها هستند) از کاهش برخوردار بوده و به شکل معنی داری از قیمت شیرخام ایران پایین‌تر است. متوسط قیمت هر کیلوگرم شیرخام کشورهای اروپایی در ماه جاری میلادی 28.56 سنت یورو یعنی معادل یک‌هزار و 128 تومان (یک یورو = 3950 تومان) بوده است. میانگین قیمت شیرخام در 28 کشور اروپایی در فوریه 2016، هشت درصد نسبت به فوریه 2015 کاهش داشته است (جدول پیوست است).
برای دریافت جداول و نمودارهای تکمیلی اینجا را کلیک کنید.
این بدان معنی است که سال گذشته هم شیرخام ایران گران‌تر از اروپا بوده است. کاهش قیمت در برخی از کشورهای اروپایی مانند جمهوری چک تا 14 درصد گزارش شده است. (البته در کشور نیوزیلند که از صادرکنندگان اصلی شیرخشک و کره به بازارهای دنیاست شیرخام به قیمت 20 سنت یورو معادل 790 تومان فروخته می‌شود). نکته دیگری که در تعیین ارزش شیرخام بسیار تعیین‌کننده است میزان ماده خشک شیر تولیدی است. چربی شیرخام ایران 3.2 درصد و شیرخام اروپا 4.2 درصد و میزان پروتئین شیرخام ایران سه و شیرخام اروپا 3.35 درصد است. با لحاظ کردن این فاکتورها شیرخام ایران باید 150 تومان از شیرخام اروپایی ارزان‌تر باشد. مقایسه هزینه‌های انرژی، دستمزد و سایر هزینه‌های تولید کشورهای اروپایی و ایران نیز قیمت بالاتر شیرخام تولیدی کشور را غیرقابل باور می‌کند، اما واقعیت تلخی است که هیچ‌کس زحمت آسیب‌شناسی آن را به خود نداده است.
علاوه بر شیرخام، سایر هزینه‌ها مانند بسته‌بندی، دستمزد و قیمت حامل‌های انرژی نیز توسط دولت و مجلس یا شرکت‌های دولتی تعیین تکلیف می‌شوند. با این توصیف حداقل 92 درصد قیمت تمام‌شده فرآورده‌های لبنی از دایره تصمیم شرکت‌های لبنی خارج بوده و به اراده سایر بخش‌ها متکی است. سیاست‌های اقتصادی که صنایع لبنی را تحت تأثیر قرار می‌دهند تاکنون نه‌تنها صادرات‌محور نبوده، بلکه حل مشکل دامداران را هم وظیفه صنایع لبنی می‌داند. با این محدودیت‌ها، صادرات 600 هزار تن محصول لبنی و حفظ رتبه نخست صادرات صنایع غذایی هنر بزرگی است که صنایع لبنی تاکنون از عهده آن برآمده‌اند. تغییر کوچک در برخی از سیاست‌ها مانند اجازه واردات برای صادرات می‌تواند قدرت رقابت شرکت‌های موفق ایرانی را تا چندبرابر افزایش دهد. این روزها شرکت‌های بزرگ اروپایی ایران را بزرگ‌ترین پتانسیل منطقه در تولید و صادرات محصولات لبنی می‌دانند، اما دخالت‌های گسترده و سیاست‌های غیرکارشناسی را بزرگ‌ترین مانع همکاری می‌بینند. قیمت فرآورده‌های لبنی ایران گران است، اما مقصر آن کیست؟ دوستانی که با نیت کمک به افزایش صادرات به طرح اتهامات عاری از حقیقت می‌پردازند، خوب است از توانایی‌های ارتباطی که دارند برای کمک به تصمیم‌سازی صحیح بهره ببرند، موضوعی که جای خالی آن به‌شدت در سیاستگذاران این بخش به چشم می‌خورد./
V-950208-03
دیدگاه تان را بنویسید