پژوهشگران کشاورزی هستهای بعد از سالها تحقیق، چه دستاوردهایی داشتهاند؟
کشاورزان هستهای
با لغو تحریم های هسته ای و آغاز برجام، تحرک تازه ای در پژوهشکده ی کشاورزی سازمان انرژی اتمی ایجاد شده است تا آنجا که چشم امید کشاورزان ایران زمین به دستاوردهای هسته ای این پژوهشگران برای بهبود کمی و کیفی تولید در عرصه است. در گزارشی که می خوانید نویسنده به زیبایی گوشه ای از زوایای جالب فرآیند تولید محصولات کشاورزی با کمک فناوری هسته ای را می خوانید:
محمدرضا جعفری : صدای گوینده اخبار رادیو در گوشم میپیچد. گوینده با همان لحن خشک و رسمی از به فرجام رسیدن برجام میگوید. ته دلم غنج میزند که قرار است فشار تحریمها از دوشمان برداشته شود. بدون توجه به شلوغی BRT هدفون را در گوشهایم فرو میکنم و پیشبینی میکنم اگر صدای رادیوی اتوبوس روشن بود، مردم به این خبر چه واکنشی نشان میدادند. آنقدر در موقعیتهای مشابه بودهام که مثل روز برایم روشن است. معمولاً مرد موسپیدکردهای که بهوضوح از شلوغی کلافه است، جرقه نخست را میزند. مردم سینهاش را سپر میکند و صدای اعتراضش را بلند؛ "بیا. واسه مسخرهبازی تحریم شدیم، حالام لابد باید خوشحال باشیم که برگشتیم به 10 سال پیش." توجهها به سمت منبع صدا جلب میشود و چند نفری سری به نشانه تأیید و تأسف تکان میدهند. کمی آنطرفتر سربازی که ساعات مرخصیاش رو به پایان است، زیر لب غرغری میکنند، اما صدایش در لابهلای جمعیت گیر میکند و خفه میشود. جوانکی که دور موهایش را خالی کرده و روی تیشرت جذب سبزش حروف انگلیسی نقش بسته، بازی را از سر میگیرد؛ "تحریمها همهش واسه انرژی هستهایه." پیرمرد که دقیقهای در انتظار چنین واکنشی این پا و آن پا میکرد، آتشش را تندتر میکند؛ "همین دیگه. آقاجون ما که نفت داریم، برقم داریم، دیگه هستهای میخوایم واسه کجامون؟" با اینکه در واقعیت بحث ادامه پیدا میکند، اما ذهن من روی پرسش پیرمرد مکث میکند و مدام تکرارش میکنم. برای کشف راز "اهمیت انرژی هستهای"، نامهنگاریها کردیم و زنگها زدیم تا مسئولان سازمان انرژی اتمی سرانجام اجازه دادند از بخشی از دستاوردهای ویژهشان بازدید کنیم و با دانشمندان هستهای گپ بزنیم، اما از آنجا که این کار خیلی خفنطور است، نمیتوانیم عکس و مشخصاتی از دانشمندان هستهای بیاوریم و همهشان را با حروف انگلیسی مشخص میکنیم. اول از همه سراغ دکتر X ، کارشناس اصلاح نباتات در گروه پژوهشی اصلاح نباتات پژوهشکده کشاورزی هستهای را گرفتیم تا ببینیم تحقیقات هستهای چه تأثیری روی گندم و برنج گذاشتهاند.
این گزارش شروع ماجرای سفر ما به پژوهشکدههای تحقیقاتی سازمان انرژی اتمی است و گزارشهای افشاگرانه "همشهری جوان" از دستاوردها صلحآمیز هستهای همچنان ادامه خواهد داشت.
*************************
کارشناسان اصلاح نباتات پژوهشکده کشاورزی سازمان انرژی اتمی چطور شرایط زیستی گیاهان استراتژیکی مثل برنج و گندم را بهبود میبخشند؟
اصلاحات 10 ساله
کسانی که گذرشان به رجائیشهر کرج افتاده باشد، احتمالاً بالای کوه دیوارهای بلند و یکسرهای دیدهاند که محوطه وسیعی را محصور کردهاند؛ محوطهای که به پژوهشکده کشاورزی سازمان انرژی اتمی اختصاص دارد. پژوهشکده در شمالیترین بخش شهر قرار گرفته تا از هیاهو و شلوغی به دور باشد. در میانههای بلوار انرژی اتمی ورودی بزرگ سازمان به چشم میخورد؛ ورودیای که با راهبند مسدود شده است. داخل اتاقک سمت چپ سربازهای دژبانی مراقب اوضاع هستند و در شیشهای سمت راست به سالن حراست ختم میشود. فاصله حراست تا ساختمانهای مجتمع زیاد است و باید منطقه نیمهخشکی را با ماشین طی کرد تا به ساختمانهای اصلی پژوهشکده رسید؛ ساختمانهایی که با آجرهای سهسانتی که بیشتر شبیه مدرسهاند تا یک پژوهشکده هستهای. راهروهای داخل ساختمان شبیه هم هستند و همهشان به درهای سفید اتاقهایی در اطراف ختم میشوند. یکی از این اتاقها، محل کار دکتر X ، کارشناس اصلاح نباتات در گروه پژوهشی اصلاح نباتات پژوهشکده کشاورزی هستهای است؛ کسی که در زمینه اصلاح ارقام برنج، گندم، گل رز، سیبزمینی و موز فعالیتهای قابل توجهی داشته است. با دکتر X درباره فعالیتهایش در سالهای حضور در این پژوهشکده گپ زدیم.
دکتر X دوران جوانی را پشت سر گذاشته و موهای روی شقیقهاش به سپیدی میزند. آقای دکتر سالها در زمینه اصلاح نباتات از طریق پرتودهی هستهای تحقیق کرده و موهایش هم در همین حین، سفید شدهاند. اصلاح نباتات، شاخهای از گرایشهای رشته کشاورزی است با هدف غایی ایجاد اقلام جدید در گیاهان زراعی، صنعتی، باغی و زینتی؛ "هدف عمده دانشمندان علم اصلاح نباتات این است که با توجه به تغییرات اقلیمی و مشکلاتی که وجود دارد، نخست مواد غذایی بشر را تأمین کند و در درجه دوم باعث افزایش درآمد کشاورز شود."
برای اینکه عالمان علم اصلاح نباتات بتوانند وظیفهشان را به مطلوبترین شکل ممکن انجام دهند به تنوع ژنتیکی نیاز دارند. وقتی تنوع وجود داشته باشد، حق انتخاب هم بیشتر میشود و هر کس بنا بر تقاضایش، گزینه مورد نظرش را انتخاب میکند. دکتر خیلی خوشمشرب است و تمام تلاشش را میکند که مباحث علمی فعالیتهایش را با زبانی ساده و همهفهم توضیح دهد؛ "روشی که ما در این مرکز به کار میبریم، ابقای جهش است. جهش بهصورت طبیعی در تکامل تمامی موجودات وجود داشته؛ یعنی از همان اول که موجودات زنده به وجود آمدند، روند تکاملی داشتند و یکی از ارکان این تکامل، جهش بوده است، اما فراوانی جهش خیلی کم است و از هر یک میلیون فرد (حالا آن فرد میتواند انسان یا گیاهان باشد) در یک مورد جهش اتفاق میافتد که ممکن است آن یک مورد هم جهش مطلوبی نباشد. بنابراین ما بر اساس روشهایی این فراوانی جهش را تا یکهزار برابر بیشتر میکنیم؛ یعنی به جای اینکه در یک میلیون بوته باشد، میتوانیم در یکهزار بوته به آن جهش دست پیدا میکنیم."
وقتی جهش ایجاد میشود، گوناگونی و تنوع ژنتیکی جمعیت افزایش پیدا میکند و به همان میزان حق انتخاب هم بیشتر میشود. این اتفاق فلسفه گرایش دانشمندان به موتاسیون یا جهش است. پیش از این هم دانشمندان از روشهای مختلف این کار را میکردند، اما حالا در پژوهشکده کشاورزی انرژی اتمی، جهش با استفاده از تکنیکهای هستهای انجام میشود و تاکنون دستاوردهای جالبی دانستهاند؛ "مثلاً ما صفتی را در گندم ایجاد میکنیم، آن صفت در گندمهای دیگر وجود دارد، اما برای ما مطلوب است که آن را در همان گندم ایجاد کنیم. برای ما خیلی مهم است که وقتی یک رقمی را داریم، بتوانیم این رقم را حفظ کنیم؛ مثل اینکه ما ویندوز هفت را داریم و برای آن پچهایی میآید که آپگریدش میکند و نقصهایش برطرف میشود. در موتاسیون ما سعی میکنیم اینطور رفتار کنیم."
گاماسل وارد میشود
دانشمندان برای جهش یا موتاسیون گیاه از پرتوی گاما استفاده میکنند؛ "برای پرتویابی مقدماتی لازم است. میتوانیم تمام قسمتهای مختلف گیاه را تحت تابش پرتو قرار بدهیم که این قسمتها میتواند بذر باشد که از بقیه قسمتها راحتتر است. میشود به قلمه، پیوندک پرتوتابی کرد. حتی میشود بخشی از آن گیاه، یک بافت کوچک از گیاه را بیاوریم داخل محیط کشت و همسانسازی کنیم و جمعیتش را افزایش دهیم و به آنها پرتو بتابانیم. وقتی مواد گیاهیمان آماده شد، قسمت گاماسل داریم که منبع گامایمان آنجاست. در گاماسل موادمان بر اساس قدرتی که گاماس دارد، مدتزمان خاصی در معرض کبالت 60 قرار میگیرند و پرتوی گاما را دریافت میکنند و بعد به محیطی منتقل میشود که بتوانند رشد و نمو داشته باشند. ما گیاه را تحت تأثیر پرتو قرار میدهیم. اتفاقی که بعد از برخورد این فوتونهای انرژی میافتد، این است که مناطق مختلفی از DNA تحت تأثیر قرار میگیرد. گیاهان یک سیستم ترمیمی قوی دارند که اجازه نمیدهد جهش ایجاد شود، اما در بعضی از قسمتها یا شدت تابش بیشتر بوده یا سیستم. ترمیمی نمیتواند مقاومت کند و خودش ار ترمیم کند. وقتی بخشی از گیاه ترمیم نشود، یک جهش اتفاق میافتد."
مرحله بعدی انتخاب است. وقتی گیاه در محیطی امن و بدون تنش رشد کرد، مواردی را که دچار جهش مطلوب شدهاند، انتخاب و تکثیر میکنند؛ "چندین سال طول میکشد تا صفتمان اصطلاحاً تثبیت شود. وقتی که ما بذر را از گیاهی مثل گندم گرفتیم و دوباره کاشتیم و دوباره مثل خودش را بهوجود بیاورد و گورههای مختلف ایجاد نشود، میگوییم صفت تثبیت شده. وقتی صفت تثبیت شد، تستهایی انجام میدهیم و از نظر عملکرد و صفات دیگر با شاهدش مقایسه میکنیم که افت نداشته باشد؛ یعنی حداقل همپایه شاهد خودش یا بالاتر باشد. این هم خودش پروسه دو تا سه ساله است. بعد گیاه در مناطق و اقلیمهای مختلف تست میشود و در نهایت بعد از اتمام پروسه 10 ساله، آنچه از این آزمایشها بیرون میآید یک رقم جدید میشود."
پویا و تابان پیوندتان مبارک!
پژوهشگران این مجتمع تحقیقات گستردهای روی گیاهان پرمصرف و تأثیرگذاری مثل برنج و گندم انجام میدهند تا در حد ممکن، شرایط رشد این محصولات را بهبود دهند؛ "ارقام بومی و قدیمی گیاهانی مثل برنج، گندم و جو معمولاً ارتفاع زیادی دارند. این گیاهان ساقهای توخالی دارند که در زمان رسیدگی، اصطلاحاً قد میکشد و هر قدر قد ساقه بلندتر باشد، احتمال شکستگیاش بر اثر وزش باد یا عوامل دیگر بیشتر میشود. شکستن ساقه باعث میشود عملکردمان افت کند و برداشت محصول سخت شود." به این اتفاق اصطلاحاً "خوابیدگی بوته" میگویند که کشاورزان بهخوبی با آن آشنا هستند. پژوهشگران این پژوهشکده سالها روی این معضل تحقیق کردند تا سرانجام به نتیجه مطلوب رسیدند؛ "در برنج دو رقم پویا و تابش را معرفی کردیم که الان سه سال متوالی است که این محصولات را ترویج میدهیم." تابش و پویا اسامی برنجهایی است که بر اساس جهش هستهای قدشان کوتاه شده است و نسبت به رقمهای قدیمی برنج به مراتب کمتر دچار خوابیدگی بوته میشوند؛ وقتی رقمی از گیاه معرفی میشود و به مرحلهای میرسد که به دست کشاورز برسد، نامگذاری میشود. عملکرد برنجهای پویا و تابش نسبت به مادرشان مقاومت بیشتری دارند و ساقهشان دچار خوابیدگی نمیشود و همین باعث میشود که کشاورز بتواند از آنها خیلی راحت استفاده کند. مقاومت در برابر خوابیدگی، از این طریق است که قد گیاه کوتاه میشود. به جای اینکه ما یک بوته 120 سانتی داشته باشیم، یک بوته 80 یا 90 سانتی داریم که بالطبع قطر آن زیادتر میشود و مقاومتش بالا میرود." این پدیده نزدیک به نیمقرن پیش بهعنوان انقلاب سبز معروف شد. دانشمندان ژنهای پاکوتاهی را پیدا کردند و به گندمهای پابلند منتقل کردند تا نسل بعدیشان کوتاهتر شوند. کوتاه شدن قد ساقه باعث شد، کشاورزان بدون نگرانی از رشد بیش از حد گیاه از کودهای ازتی استفاده کنند، چون در حالت عادی وقتی کود ازت را مصرف میکنیم، اینها دچار رشد رویشی میشوند و ساقهشان بیشتر ارتفاع میگیرد و احتمالاً خوابیدگیشان بیشتر میشود. با وقوع انقلاب سبز، ارقام پاکوتاه گیاهان در دنیا گسترش پیدا کردند؛ "ما میتوانیم خیلی راحت پاکوتاهها را وارد کنیم، اما وقتی این ارقام را وارد میکنیم، مشکل ناسازگاری با محیط را دارند؛ یعنی ما باید چندین سال بحث سازگاری را در آنها طی کنیم، اما وقتی از ارقام بومیمان استفاده میکنیم و آنها را آپگرید میکنیم، خیلی راحت میتوانیم همان رقم را که عطر و طعم برنج قابل قبول را برای بازار ایران دارد، حفظ کنیم و ضمن اینکه مشکلش را هم حل کنیم."
این گندمهای تصادفی
پرتودهی هستهای مزیتهای زیادی دارد، اما اینطور نیست که کاملاً بدون ایراد باشد؛ "عیب عمده این روش، تصادفی بودن آن است؛ یعنی ما وقتی داریم پرتوتابی میکنیم، نمیتوانیم بگوییم کیفیت و طعم برنج دستنخور، فقط ارتفاع بوته تغییر پیدا کند. آن هم بالطبع تغییر میکند، اما هنر اصلاح نباتات این است که ارقامی از گیاه را انتخاب میکند که دقیقاً مثل مادرشان باشند و آن صفت مطلوب هم به آنها اضافه شده باشد، یعنی ما خودمان ویندوز را داریم، فقط داریم پچ را روی آن نصب میکنیم. برای همین سعی میکنیم که کیفیتش دست نخورد، اما یک موقعی هم هست که ما هدفمان تغییر کیفیت است. آن وقت در مراحل انتخابمان ضمن اینکه سعی میکنیم خصوصیات مادری را حفظ کنیم، آنهایی را انتخاب میکنیم که کیفیت بهتری از واحد مادریشان دارند."
دکتر X معتقد است که احتمالاً برنجهای دانهبلند هندی که در چند سال اخیر زیاد به چشم میخورند هم از همین طریق تغییر پیدا کردهاند؛ "اندازه بذر یا برنج یک صفت کمی است که چون روی عملکرد تأثیر میگذارد، اصطلاحاً میگویند اجزای عملکرد است. برای تغییر صفت ژنهایی دارند که روی آن اثر میگذارند. در این پوسه ما اگر ژنهای کنترلکننده اندازه بذر را تحت تأثیر قرار بدهیم، می توانیم بذرهای کوتاهتر یا بلندتری تولید کنیم. احتمالاً هندیها هم در برنامه پروسه اصلاحیشان با آن هدف پیش رفتهاند، البته ذائقه آنها با ما فرق میکند، آنها برنجهای شیشهای را که نشاسته کمتر و پروتئین بیشتری داشته، اصلاح کردهاند و نتیجهاش به این شکل درآمده. برنجهای ما بیشتر حالت نشاستهای دارند. وقتی هم که میجوشد، نرم میشود و مثل آنها نیست. این اختلاف ژنتیکی است بین آن برنجها و برنجهای کشور ما. از روند تولید برنجهای دانهبلند دقیقاً اطلاع ندارم، اما برنج باسماتی را میدانم که از طریق موتاسیون اضافه شده و اینها برنجهای دیگری بودند."
برنج محصولی است که از نظر ارزش غذایی برای بدن چندان مفید نیست و به خاطر نشاسته بالایش، باعث چاقی میشود. همین مسئله باعث میشود پژوهشگران ما به فکر غنیسازی این محصول پرمصرف بیفتند؛ "بحث غنیسازی را هم میشود بهصورت ژنتیکی کار کرد و دنبال نمونهای بگردیم که جذب موادش از خاک بیشتر باشد و بالطبق روی عملکردش هم میتواند تأثیر بگذارد یا اینکه ما خودمان طی مراحل رشد بهصورت مصنوعی مواد عالی را به شکل پودرهایی به گیاه اضافه کنیم. مثلاً گندم را طی پروسهای که به آرد تبدیل میشود، غنیسازی میکنند. حالا در برنج هم میشود این کار را انجام داد."
کجای دنیا ایستادهایم؟
با اینکه نسبت به کشورهای پیشرفته، دیرتر وارد بازی اصلاح نباتات شدهایم، اما در همین مدت هم به دستاوردهای ارزشمندی رسیدهایم؛ "بخش پژوهشکده کشاورزی هسته نخست با تعداد محدودی شروع شد و الان رسیده ایم به اینجایی که هستیم. در این سالها ما کارهای زیادی انجا دادهایم، اما در مقایسه با وزارت جهاد کشاورزی، اینجا از نظر پرسنل و امکانات خیلی پایینتر است. بنابراین اگر بخواهیم به نسبت امکانات مقایسه کنیم، در سطح کشور کارهای مثبتی انجام دادهایم. در مقایسه با کشورهای دیگر هم جایگاه خوبی داریم؛ مثلاً در منطقه خاورمیانه و کشورهای همسایه خودمان، تنها کشوری که خوب کار کرده، پاکستان است و بقیه کشورها در این زمینه حرفی برای گفتن ندارند." طی مدتزمانی که تکنیک موتاسیون بهعنوان یک روش اصلاحی در جهان مرسوم شده است، یکهزار و 200 لاین در دنیا معرفی شده است که چهار لاینش مختص ایران است؛ "چهار رقم در برنج، جو و سویا از طریق تکنیک معرفی شده که اینها در دیتابیس آژانس انرژی اتمی بهعنوان کارنامه ما ثبت شده است. به تعداد اگر بخواهیم بگوییم، نسبت به چیزی که در این 70 - 80 سالی که تکنیک موتاسیون بهعنوان یک روش اصلاحی راه افتاده، کلاً شاید یکهزار و 200 لاین در دنیا معرفی شده که بیشترش توسط چین بوده. ما هم چهار تا از اینها را در اختیار داریم که من فکر میکنم با توجه به وسعت کشور و امکانات ما کارهایی که شده، کارهای ارزشمندی است."
وقتی 10 سال روی یک محصول فعالیت میکنید، انتظار دارید که نتیجه کارتان عایدی مالی هم داشته باشد، اما انگار در پژوهشکده از این خبرها نیست و نتایج تحقیقاتشان را به رایگان در اختیار کشاورز میگذارند؛ " در کشور ما قوانین کپیرایت هم در زمینه نرمافزاری وجود ندارد و هم در زمینه بذر؛ یعنی نهتنها ما بلکه وزارت جهاد کشاورزی هم وقتی بذری را تولید میکند، آن حق patent اش را ندارد. بذر را تولید میکند و در اختیار کشاورز قرار میدهد. از این نظر، نه سازمان و نه کسی که این را تولید کرده، حق و حقوقی دریافت نمیکند. در بعضی از گیاهان مثل گندم، هر سال میتواند همان رقم را بکارد تا زمانی که یک مشکل پیدا کند و از رده خارج شود، اما در بعضی از گیاهان مثل ذرت که بذر هیبرید تولید میشود، کشاورز ناچار است که هر سال برود سراغ آن شرکت تهیه بذر و از آنها خرید کند." این محصولات معمولاً یک پروسه همکاری مشترک با وزارت جهاد کشاورزی است و وقتی نامگذاری میشوند، توسط واحد ترویج اداره کشاورزی در مناطق مختلف ودر شرایط ایدهآلی که کارشناسان خودشان میدانند، معرفی میشوند؛ "ما همیشه یک حلقه مفقوده داریم که بعضی مواقع این اتفاق نمیافتد؛ مثل برنج که الان همکاران ما سه سال است برنجهای پویا و تابش را در 100 هکتار از اراضی مختلف مازندران و گیلان معرفی میکنند و کشاورز خودش میآید کیفیت محصول را میبیند و آنجا است که بذر را از طریق ما یا جهاد کشاورزی تأمین میکند."
مثل بچههایم هستند
مبحثی که همیشه درباره موتاسیون مطرح میشود این است که ژنتیک این گیاهها تغییر میکند و این مسئله از نظر شرعی مشکلساز خواهد بود، اما دکتر معتقد است که فعالیتشان طوری نیست که به ذات گیاه آسیب برسد و دچار تغییرات عجیب و غریب شود؛ "ما گیاهان ترانس ژنتیک داریم که در دنیا با آن مخالفت میشود. در این گیاهان میآیند که یک ژن را که الزماً هم از خود آن گیاه نیست، جدا میکنند و بسته به هدفشان داخل این ژن جدید وارد میکنند چون این یک ژن بیگانه است و وارد میشود، اثرات متفاوتی ایجاد میکند و فرآوردههای فرعی را تولید میکند که ممکن است بهعنوان مثال پروتئینی اجیاد کند که برای بدن سمی باشد، اما جهش یکی از ارکان تکامل بوده؛ یعنی از اول پیدایش موجودات بهصورت طبیعی وجود داشته. بسیاری از گندمهایی که ما استفاده میکنیم، بهصورت طبیعی در جامعه وجود دارد. حالا وقتی ما از این جهش مصنوعی استفاده میکنیم، نمیرویم در کوه و دشت بگردیم آن را پیدا کنیم. در همین گندمی که داریم، صفت را ایجاد میکنیم. ما در طبیعت هم گندمهای پاکوتاه را داشتهایم و هم گندمهای پابلند. هر دو رقمشان هم استفاده میشدند. حالا اگر ما گندم پابلندمان را پاکوتاه کنیم، در وقاع فقط آن ژنی را که باعث ارتفاع بیشتر بوده، عوض کردهایم و ژن دیگری را وارد نکردهایم. ما فقط فرمول را عوض میکنیم. نمیخواهم بگویم جهش اصلاً خطری ندارد، بالاخره ممکن است یک درصد امکان خطا باشد، اما از این نظر خطر ندارد که همیشه در روند تکاملی موجودات زنده خودش وجود داشته، چه ما استفاده بکنیم و چه استفاده نکنیم."
خانواده دکتر از بس با این موضوع در ارتباط بودهاند، هیجانی برای دانستن جزئیات پژوهشهای پدر خانواده ندارند؛ "خانوادهام رشته من را میدانند، حالا شاید در خانه آنقدر توضیح نداده باشم، اما میدانند رشته من اصلاح نباتات است و تقریباً دارم چه کار میکنم، اما چون یک بحث تخصصی است، شاید هیچوقت حوصلهاش را نداشته باشند که من جزئیات را برایشان توضیح بدهم." با این حال، دکتر ناصری هر از گاهی محصولات پژوهشکده را به خانه میبرد تا خانواده هم طعم شیرین ماحصل سالها پژوهش را بچشند؛ "وقتی همکاریهای ما برنج را ترویج میکنند، گاهگداری بهخاطر اینکه بدانیم کیفیتش چطور است، استفاده کردهایم؛ نه فقط درباره برنج، وقتی یک پروژهای به نتیجه میرسد، آدم احساس رضایت میکند. حس میکند که حاصل زحمات و سرمایهاش هدر نرفته. یکجورهایی آن گیاه بهوجودآمده را بچه خودش میداند و حس خاصی نسبت به آن دارد."/
دیدگاه تان را بنویسید