مرگ آرام سفره‌های زیرزمینی در جنجال خشکی دریاچه ارومیه/ سوزاندن 750 هزار تن سیب‌زمینی به‌علت اشباع بازار

استاد دانشگاه بوعلی همدان و کارشناس آب امروز در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری کشاورزی ایران (ایانا) با اعلام این خبر گفت: در حالی که سرانه آب تجدیدپذیر دنیا بیش از دو هزار مترمکعب برای هر نفر بود، برای سال 2025 میلادی پیش‌بینی شده است که ایران سرآمد بحران آب منطقه را تجربه کرد و سرانه آن به کمتر از یک‌هزار مترمکعب برسد.

صفر معروفی افزود: هرچند تا 20 آبان‌ماه ورودی آب مخازن سدهای کشور در مقایسه با سال گذشته از افزایش 42 درصدی برخوردار بوده است، اما به‌علت عدم کنترل روان‌آب‌ها و استفاده از آب‌های سطحی و جاری، اثر قابل توجهی بر تغذیه سفره‌های زیرزمینی نداشته است.

وی خاطرنشان کرد: حجم مخازن آب زیرزمینی کشور در 17 سال اخیر بسیار بیشتر از استانداردهای مجاز بوده است، به‌طوری که بیش از 109 میلیارد مترمکعب از ذخایر آبخوان‌های کشور از دست رفته و تعداد دشت‌های ممنوعه از 15 دشت در سال 47 به 320 دشت در سال 93 رسیده است.

75 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است

استاد دانشگاه بوعلی همدان ادامه داد: از آنجا که به‌علت کنترل مصرف آب شهرجنی و کنتورهای هوشمند میزان مصرف در این حوزه مشخص و در بخش صنعتی نیز با توجه به مختصات اندک آن میزان مصرف کنترل شده است، باور اشتباه موجود آن است که عمده مصرف آب در بخش کشاورزی بوده، این در حالی است که بر اساس تحقیقات میدانی بین 75 تا 80 درصد مصرف آب در بخش کشاورزی است.

معروفی تصریح کرد: آب شرب، آب بسیار گرانی است که به جای آنکه عرصه مصرف آن مشخص شود، بدون ضابطه وارد سیستم لوله‌کشی شهری شده و در مصرف فعالیت‌های روزمره نظیر ماشین‌شویی و لباس‌شویی نیز مورد استفاده قرار گیرد.

وی یادآور شد: سازمان آب و فاضلاب ناگزیر است برای تأمین آب آشامیدنی در بسیاری از مواقع آب چاه‌ها را خریداری کند.

آب ارزان، علت مصرف بالای آب

معروفی تأکید کرد: در حالی که هر خانوار ایرانی به تعداد نفرات دارای تلفن همراه و هزینه‌های متوسط آن از 100 هزار تومان بیشتر برآورد شده است، مصرف آب در خانوار ایرانی بسیار بالا است و به‌علت ارزان بودن، کنترلی بر مصرف صورت نمی‌گیرد.

وی اظهار داشت: استفاده ابزاری از آب به‌ویژه توسط سیاسیون در هنگام انتخابات با پایین کشیدن تعرفه آب، باعث شد آب ارزشی برای مصرف‌کنندگان نداشته باشد، در حالی که واقعیت تلخی که از آن سخن گفته نمی‌شود، آن است که وضعیتی مشابه دریاچه ارومیه مخازن آبی کشور را تهدید می‌کند و کسی نگران آن نیست.

آب کشاورزی، بی‌متولی است

کارشناس آب همچنین گفت: بر اساس برآوردهای صورت‌گرفته، هر کیلوگرم سیب‌زمینی 350 لیتر آب مصرف می‌کند، این در حالی است که به‌علت عدم اجرای الگوی کشت هر کیلوگرم سیب‌زمینی در بهترین شرایط به قیمت 500 تومان به فروش رفت و در بسیاری از مواقع نیز کشاورزان ناگزیر به سوزاندن آن شدند.

معروفی در ادامه افزود: 750 هزار تن سیب‌زمینی به‌علت اشباع بازار عملاً سوزانده شد، این به معنای هدررفت مطلق چندین میلیارد لیتر آب در حوزه کشاورزی است.

وی خاطرنشان کرد: در حالی که چاه‌های کشاورزی روزبه‌روز عمیق‌تر می‌شوند و بدون هیچ نظارتی کف‌شکنی و ارتفاع چاه‌ها از 50 متر به 150 متر افزایش می‌یابد که سفره‌های زیرزمینی روزبه‌روز فقیرتر شده‌اند.

معروفی ادامه داد: حتی توسعه روش‌های نوین آبیاری نیز با وجود آنکه راندمان آب را افزایش داده است، به‌علت رها شدن کشت و کار در کشور، عملاً کارآمدی خود را از دست داده است.

وی تصریح کرد: سوزاندن محصولات کشاورزی به‌علت اشباع بازار یا فروش آن ها به قیمت نازل در نتیجه عدم اجرای سیاست‌های درست در حوزه تولید است که نشان می‌دهد کشاورزان بدون اطلاع اقدام به کشت هر محصولی می‌کنند و توسط مدیران بخش کشاورزی، مدیریتی در حوزه تولید با نگرش بر آب صورت نمی‌گیرد.

مخالفت مرکز فنی - علمی ریاست جمهوری با حمایت از طرح آبی

استاد دانشگاه بوعلی همدان یادآور شد: نخبگان استان همدان طی تدوین طرحی برای مصرف آب این استان برنامه‌ای تدوین کرده بودند که بر اساس آن مشخص می‌شد کشاورزان باید چه محصولاتی کشت کنند و چگونه از چاه‌های آب کشاورزی برداشت آب داشته باشند که سفره‌های زیرزمینی تهدید نشوند.

معروفی تأکید کرد: بر اساس این طرح، میزان برداشت آب در بخش کشاورزی جیره‌بندی شده و برای هر محصول، حجم آب مشخصی در نظر گرفته شده بود.

وی اظهار داشت: یکی از تکالیف وزارت جهاد کشاورزی برای تأمین محصولات استراتژیک، تغذیه مصنوعی یا باروری ابرها بود که باید با کنترل روان‌آب‌ها و آب‌های سطحی محقق می‌شد، اما این طرح با وجود زحمت چندین‌ساله نخبگان استان همدان ناکام ماند؛ چرا که مرکز فنی - علمی ریاست جمهوری اعلام کرد که چون بازگشت منابع مالی در این طرح پیش‌بینی نشده، امکان حمایت از آن را ندارد.

گفتنی است، در حالی که ایران به گفته مجامع بین‌المللی مرکز بحران آب منطقه را خواهد داشت و خشکسالی را بسیار زودتر از دیگران تجربه خواهد کرد، اسرائیل به‌عنوان دشمن منطقه، سال‌هاست در حال ساختن بزرگ‌ترین آب‌شیرین‌کن دنیاست تا در صورت وقوع جنگ‌های دهه آینده که مشهور به جنگ آب است، سلاح ایمنی داشته باشد./

خبرنگار: فاطمه مهردادیان

S-940830-02