صرفه اقتصادی بالای تولید؛ پادزهر برای کشور

عباس زارع میرک آبادی

عضو هیئت‌علمی موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی

 کیفیت بالای پادزهرهای موسسه رازی کاهش مرگ‌ومیر ناشی از گزش را در کشور رقم‌زده است. تولید پادزهرهای ضد مارگزیدگی و عقرب‌زدگی موسسه رازی علاوه بر حفاظت از جان مردم و جلوگیری از مرگ سالانه هزاران نفر، صرفه اقتصادی بسیار بالایی برای کشور دارد.

در سال ۱۳۳۸ بخش پرورش جانوران سمی در این موسسه تحقیقات واکسن و سرم‌سازی رازی تأسیس شد و درنتیجه آن، در سال ۱۳۴۱ اولین سرم مونو والان ضد مار کبرى، در سال ۱۳۴۵ نیز سرم هگزا والان (پنج ظرفیتی) ضد زهرمار و در سال ۱۳۵۱ نیز پادزهر عقرب تولید شد.

تولید پادزهر پس از انقلاب و به‌ویژه پس از سال ۷۶ روند افزایشِ داشته است. در حال حاضر سالانه حدود ۶۰ هزار ویال پادزهر مار و ۲۴۰ هزار پادزهر عقرب توسط موسسه رازی تولید می‌شود که افزایش چشمگیری نسبت به سال‌های قبل از انقلاب نشان می‌دهد.

بخش پرورش جانوران سمی این موسسه دستاوردهای علمی قابل‌توجهی در طول زمان داشته است. در این سال‌ها بیش از ده کتاب علمی منحصربه‌فرد در مورد مارها و عقرب‌ها و زهر شناسی و بالغ‌بر ۱۵۰ مقاله علمی در ژورنال‌های بین‌المللی منتشرشده است. ده‌ها کارگاه آموزشی در خصوص زهرها و پادزهرها نیز برگزار شده و همچنین به‌روزرسانی و تغییر روش‌ها جهت کمک‌های اولیه بعد از گزش نیز صورت گرفته است.

تولید توکسین مختلف از طریق روش‌های ریکامبیننت، ایجاد مزرعه مصنوعی پرورش مارها، صادرات محصولات، مشارکت در ساخت مراکز تولیدی در کشورهای مقصد و تحقیقات در مورداستفاده از پپتیدهای دارویی در زهر از برنامه‌های آینده این بخش محسوب می‌شود که در کاهش هزینه‌ها و جلوگیری از انقراض گونه‌های خاص جانوران سمی نقش مهمی خواهند داشت.

درحالی‌که مرگ با گزش جانوران سمی سالانه در هندوستان جان ۵۸ هزار نفر، در پاکستان ۸ هزار و ۲۰۰ نفر، بنگلادش ۷ هزار و ۵۰۰ نفر، در مناطق صحرای آفریقا ۲۰ هزار نفر، در سریلانکا ۴۰۰ نفر انسان را می‌گیرد، این تعداد در ایران فقط به ۸ تا ۱۰ نفر رسیده است و این نشان از تأثیر بسیار خوب پادزهرهای تولیدشده موسسه رازی است.

حدود ۱۰ سال پیش، کشورهای متعددی از طریق صلیب سرخ هر پادزهر موسسه رازی را ۳۲۰ دلار (حدود ۱۵ میلیون تومان) خریداری کردند که بر این اساس در صورت تولید سالانه ۲۰۰ هزار ویال و فروش آن به سایر کشورها، می‌توان ارزآوری و صرفه اقتصادی بسیار بالایی را برای کشور رقم زد.

بزرگانی چون زنده‌یاد دکتر لطیفی و دکتر فرزان پی به‌عنوان اساتید و پیشکسوتان بخش جانوران سمی موسسه رازی به‌عنوان خط‌شکن با مشکلات عدیده‌ای ازجمله ریسک بسیار بالای گزش بدون درمان، مخالفت‌های مستمر از طرف جامعه به دلیل درک نکردن اولویت اقدامات، فراهم نبودن وسایل و تجهیزات، بنا نهادن پایه‌های محکمی برای تضمین آینده این تحقیقات و... روبه‌رو بوده‌اند که نقش این محققان را در ایجاد شرایط کنونی بسیار ارزشمند نشان می‌دهد.